Od lat panuje przekonanie, że podatnicy nie muszą zawsze regulować zobowiązania w sposób najkorzystniejszy dla fiskusa. Jeśli istnieją prawne konstrukcje, które nie są pozorne (optymalizacja podatkowa) albo ustawodawca przewidział preferencyjne warunki, należy z nich skorzystać. Dlatego też jeśli dane osoby spełnią określone wymogi, mogą pomniejszyć kwotę do opodatkowania o połowę.
Koszty uzyskania przychodu – co to jest?
Koszty uzyskania przychodu to wydatek, który został poniesiony w celu uzyskania przychodu. Jest to kategoria związana z prawem podatkowym. Nie jest to tożsame z kategorią kosztów w rachunkowości. Stąd w przypadku przedsiębiorstw różnica między zyskiem netto a zyskiem brutto podawanym w rachunku zysków i strat jest inna, niż wynikałoby to ze stawki opodatkowania.
Przedsiębiorstwo wykazuje, jakie udokumentowane koszty były związane z prowadzoną działalnością i służyły osiągnięciu, zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów. W przypadku osób fizycznych trudniej byłoby wskazać, które koszty rzeczywiście były niezbędne do uzyskania przychodu. Stąd projektujący system podatkowy proponują, aby była to określona procentowa część przychodu.
Kiedy można odliczyć 50% kosztów uzyskania przychodu?
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych koszty uzyskania przychodu wynoszące 50% przychodów można zastosować w branży informatycznej przy twórczej działalności w zakresie programów komputerowych. Za taką działalność uznaje się również procesy, które nie są częścią programu komputerowego, ale są istotne dla jego powstania lub funkcjonalności. Stąd pięćdziesięcioprocentowymi kosztami uzyskania przychodu będą ujęte analizy, specyfikacje czy instrukcje, ale też propozycje rozwiązań dotyczących architektury informatycznej czy systemowej, w tym interfejsy.
Programem o charakterze twórczym nie będzie produkt, który powstał wyłącznie na podstawie znanych schematów – autor musi mieć wpływ na jego formę. Połowy kosztów uzyskania przychodu nie można stosować do wynagrodzeń poza honorarium (np. dopłat do opieki zdrowotnej czy wczasów).
50% kosztów przy umowach na podstawie Kodeksu cywilnego
Przy umowach o dzieło prawo do utworzonego programu przysługuje twórcy dzieła (ma on prawa autorskie do swojego wytworu). Pojawia się więc konieczność przeniesienia praw albo ich licencjonowania. Niemniej strony muszą ustalić, jaka część dzieła będzie stanowiła 50% kosztów uzyskania przychodów, co powstało lub powstanie, w jaki sposób oraz czy następuje przeniesienie praw autorskich.
W przypadku umowy zlecenia panują podobne zasady. Jednak podpisując umowę, strony nie uzgadniają miedzy sobą rezultatu. Zleceniobiorca otrzymuje stawkę godzinową i ostatecznie program może nie powstać. Stąd w niektórych przypadkach trudniej będzie udowodnić, że praca wykonana w ramach umowy zlecenia przyczyniła się do powstania programu.
Połowa kosztów uzyskania przy umowie o pracę
Przy większości umów o pracę kwestie dotyczące praw autorskich nie są uwzględniane. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych pracodawca (rozumiany w ramach umowy o pracę) nabywa prawa autorskie do powstałego dzieła w momencie jego powstania (o ile umowa nie stanowi inaczej).
Natomiast jeśli pracownik chciałby wykazywać w zeznaniach podatkowych 50% kosztów uzyskania przychodów, powinien w umowie o pracę mieć zapis wskazujący na nieautomatyczne przenoszenie praw autorskich przy czynnościach, zadaniach wykonywanych w czasie pracy. Możliwość rozliczenia połowy uzyskanego przychodu jako koszt jego uzyskania pojawi się dopiero przy przeniesieniu prawa autorskiego na pracodawcę.
Czy należy dokumentować przebieg prac twórczych?
Tworzenie tzw. ewidencji prac twórczych nie jest obowiązkiem pracodawcy. Sposób uzasadnienia zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów jest dowolny, ale ciężar udowodnienia spoczywa na podatniku. Ewidencja prac twórczych powinna pozwolić na dokładne określenie osoby, która stworzyła dzieło, datę jego powstania oraz jakie otrzymano wynagrodzenie (razem z premiami). Jednak określenie twórczego czasu pracy (też jako stosunek procentowy do wszystkich godzin pracy) nie pozwala na korzystanie z 50% kosztów uzyskania przychodów. Tak więc należy wykazać, jaki twór powstał oraz jakie wynagrodzenie z jego tytułu pochodzi. Jest to istotne przy potencjalnych kontrolach.
Wszelka dokumentacja powinna być również rzetelnie i ciągle prowadzona. Wiarygodność zwiększa również brak możliwości zmian w ewidencji (po określonym czasie). Dokumentacja powstania dzieła o charakterze twórczym powinna również zawierać wykaz pracowników, którzy przyczynili się do jego powstania, podział obowiązków między nimi oraz charakter tych czynności.
Duży ciężar odpowiedzialności spoczywa również na pracownikach. Jeśli kopiują oni część kodu z ogólnodostępnych zasobów Internetu, korzystają z gotowych szablonów, to ich działalność nie spełnia warunku do wykazywania 50% kosztów uzyskania przychodów. Ważny jest również sposób przekazywania tworu czy oceny jego twórczego charakteru.
Źródła:
1. https://mikroporady.pl/trzeba-wiedziec/kto-moze-skorzystac-z-50-kosztow-uzyskania-przychodow-zatrudnianie-programistow (dostęp z dnia 07.09.2022).
2. https://ksiegowosc.infor.pl/podatki/pit/pit/koszty/5559920,50-kosztow-uzyskania-przychodow-informatyka.html (dostęp z dnia 08.09.2022).
