Jeśli dany przedsiębiorca jest czynnym podatnikiem VAT, ciąży na nim zobowiązanie opłacania pewnej należności skarbowej, zwanej podatkiem należnym. Jego wysokość jest ściśle uzależniona od wielkości uzyskanych przez daną osobę przychodów w konkretnym okresie rozliczeniowym.
Z reguły podatkowi należnemu towarzyszy również podatek naliczony, który decyduje o tym, o ile zostanie pomniejszony podatek należny w określonym przypadku. Wielu z nas błędnie utożsamia jeden rodzaj podatku z drugim.
Tymczasem warto znać podstawową różnicę zachodzącą pomiędzy nimi tak, aby móc później wdrożyć możliwie, jak najkorzystniejsze rozwiązania finansowe w firmie.
Czym jest podatek należny?
Za VAT należny trzeba uznawać wartość podatku wyliczonego na podstawie faktyczny poziom sprzedaży określonych produktów lub usług. Co do zasady, przysługuje on Skarbowi Państwa, a na jego wysokość wpływa zarówno cena netto towaru, jak i obowiązująca aktualnie stawka podatku VAT. Wartość podatku należnego oblicza się, mnożąc dwie wspomniane wartości ze sobą. Zobowiązanie podatkowe w takiej sytuacji tworzy się wraz z momentem dostarczenia towaru do klienta lub wyświadczenia na jego rzecz usługi.
Czym jest podatek naliczony?
Polskie prawo zawiera zapisy dopuszczające możliwość zmniejszenia wysokości podatku należnego o tzw. podatek naliczony, w skład którego wchodzi danina uiszczana przez właściciela firmy z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Kwota podatku naliczonego zwykle tożsama jest z wysokością podatku opłaconego przez przedsiębiorcę za zakupione materiały, towary lub też usługi niezbędne do prowadzenia danej działalności – wszelkie wydatki z tym związane należy udokumentować za pomocą odpowiednio wystawionej faktury.
Oprócz tego podatek naliczony może być też utożsamiany ze zryczałtowanym zwrotem podatku powstałego na skutek zakupu produktów rolnych nabytych na zasadach dostawy opodatkowanej. Może to być również kwota należnego podatku powstałego na skutek wewnątrzwspólnotowego zakupu towarów i ich dostawy w sytuacji, gdy podatnikiem jest ich nabywca albo usługobiorca. Taka sytuacja pozwala na uwzględnienie naliczonego podatku należnego w rejestrach VAT dotyczących wykonanych transakcji handlowych – tak kupna, jak i sprzedaży. Także i w tym wypadku data wystawienia faktury nie odgrywa większej roli w powstawaniu zobowiązania podatkowego, do którego zaistnienia dochodzi wraz z chwilą dostarczenia towaru lub zrealizowania usługi. Przedsiębiorca musi zatem zwracać uwagę nie tyle na czas, kiedy faktura została wystawiona, co na okres jej dotarcia do właściwej firmy zobowiązanej do uiszczenia opłaty za dostarczony towar albo zrealizowaną usługę.
Terminy odliczenia podatku należnego i naliczonego
Terminy odliczenia podatków uzależnione są od okresu otrzymania faktury, nie ma natomiast znaczenia, kiedy została ona wystawiona. Odliczenie podatku VAT co do zasady powinno nastąpić w jednym z dwóch kolejno po sobie następujących okresów rozliczeniowych. Jeśli zostaną one przekroczone, nie można odliczyć podatku VAT na bieżąco, co skutkuje koniecznością zaksięgowania wartości netto transakcji w prowadzonej księdze przychodów i rozchodów. Można jednak zaksięgować fakturę w miesiącu, gdy przedsiębiorcy przysługiwała możliwość odliczenia podatku VAT. Trzeba jednak w takim wypadku dokonać późniejszej korekty złożonej uprzednio deklaracji VAT. Zasady te stosuje się zarówno do podatników rozliczających się na zasadach ogólnych, jak i do osób opłacających ryczałt, choć w przypadku tych drugich istnieje również możliwość całkowitej rezygnacji z zaksięgowania danej transakcji.
Podmioty uprawnione do odliczenia podatku VAT
Nie każda firma czy też szeroko rozumiany podmiot gospodarczy może odliczać podatek VAT, upoważnieni do tego są bowiem jedynie czynni podatnicy VAT. Prawo to nie przysługuje natomiast ani podmiotom zwolnionym z opłacania VAT, ani też osobom, które nie prowadzą własnej firmy. Warto pamiętać również o tym, że nie każda transakcja handlowa objęta jest wspomnianym prawem. I tak na przykład koszty, które nie są bezpośrednio związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie mogą stanowić podstawy odliczenia należnego podatku VAT. Z prawa do obniżenia podatku należnego wyłączone są również różne zdarzenia, takie jak na przykład korzystanie z usług hotelowych lub gastronomicznych.
Podsumowanie
Reasumując, możliwość odliczenia należnego podatku poprzez pomniejszenie jego stawki o kwotę podatku naliczonego tworzy się w rozliczeniu za czas powstania określonych zobowiązań podatkowych względem zakupionych lub sprzedanych przez podatnika produktów albo usług. Zwykle bierze się tutaj pod uwagę okres otrzymania przez podatnika faktury. Wszystko to obliguje właściciela firmy do kontrolowania w szczególności dwóch dat. Jedną z nich jest czas otrzymania przez klienta towaru lub pomyślnego sfinalizowania na jego rzecz usługi. Druga określa natomiast datę otrzymania przez podmiot faktury, a nie jej wystawienia.
