Zasadnicza istota postępowania podatkowego sprowadza się do ogłoszenia decyzji administracyjnej w konkretnej sprawie o indywidualnym charakterze. Staje się to możliwe zwłaszcza wtedy, gdy organ podatkowy dołoży wszelkich starań w dziedzinie faktycznego wyjaśnienia zaistniałych okoliczności badanej sprawy. Do ustalenia faktów w takim wypadku zwykle niezbędne okazuje się przeprowadzenie postępowania dowodowego. Mając to na uwadze, należy zatem zastanowić się, jakie są zasadnicze cechy dowodów w postępowaniu podatkowym, wskazując także na zasadniczą rolę takich dowodów w wyjaśnianiu spraw podatkowych oraz administracyjnych.
Charakterystyka dowodów w postępowaniu podatkowym
W ordynacji podatkowej w gruncie rzeczy nie zawarto żadnych terminologii odnoszących się do pojęcia dowodu. Postępowanie dowodowe może jednak mieć formę otwartą, co oznacza, że dowodem staje się wszystko, co może doprowadzić do rozwiązania danej sprawy, bez równoczesnego kolidowania z aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi. W świetle powyższego, za dowody w postępowaniu podatkowym w większości wypadków uznaje się zatem różnego rodzaju księgi podatkowe, zeznania świadków, deklaracje podatkowe, informacje podatkowe, opinie biegłych. Co więcej, dopuszczalne jest również wykorzystanie materiałów dowodowych zgromadzonych w trakcie postępowania karnego odnoszącego się do przestępstw oraz wykroczeń skarbowych. To samo dotyczy dokumentów sporządzonych podczas kontroli podatkowych oraz różnych czynności weryfikujących. Niezależnie od charakteru zebranych dowodów, wszystkie one mają dokładnie taką samą moc prawną.
Rola dokumentów w postępowaniu podatkowym
Ustalanie stanu faktycznego w danej sprawie zazwyczaj nie może obyć się bez szczegółowych analiz dokumentów firmowych, a wśród nich ewidencji, ksiąg przychodów i rozchodów, danych statystycznych, urzędowych zaświadczeń, decyzji i postanowień itp. W przypadku dokumentów firmowych na ogół przyjmuje się, że są one autentyczne (tzn. rzeczywiście sporządziła je konkretna firma) oraz zgodne z prawdą (ich treść nie budzi żadnych zastrzeżeń). Różnego rodzaju dokumentom, także sporządzonym w języku obcym, ale przetłumaczonym na język polski, w postępowaniu podatkowym zazwyczaj przyznaje się pierwszeństwo przed innymi dowodami, traktowanymi jako dowody posiłkowe, których charakter jest jedynie posiłkowy. Dla postępowania podatkowego istotne znaczenie mają również powszechnie znane fakty, które także w pewnych sytuacjach pełnią funkcję dowodów. Dotyczy to na przykład klęsk żywiołowych, wydarzeń historycznych, różnych normalnie zdarzających się w danym miejscu i czasie sytuacji itp.
Świadkowie dowodem w postępowaniu podatkowym
Bardzo wiele do spraw podatkowych wnoszą również zeznania samego podatnika oraz świadków. O zebranie takich zeznań można zaapelować do organu administracyjnego poprzez złożenie stosownego wniosku, na którym muszą widnieć dane osobowe świadków. Trzeba mieć jednak świadomość, że co do zasady nie każdą osobę można powołać na świadka. Odnosi się to głównie do osób o ograniczonych zdolnościach postrzegania oraz komunikowania własnych spostrzeżeń na temat zastanej rzeczywistości. Dotyczy to też osób, które z racji wykonywanego zawodu zobowiązane są do zachowania tajemnicy wojskowej lub państwowej, a także do duchownych objętych tajemnicą spowiedzi. Podatnik może czynnie uczestniczyć w postępowaniu dowodowym w trakcie przesłuchań świadków. Dlatego też należy zawiadomić go o miejscu i czasie przeprowadzenia przesłuchania świadków lub zbierania opinii biegłych. Musi do tego dojść co najmniej tydzień przed planowanym przesłuchaniem. Świadek wypowiada się ustnie, a z jego zeznań sporządza się protokół pisemny, który świadek później potwierdza za pomocą własnoręcznie złożonego podpisu. Podatnik może zadawać pytania świadkom oraz samodzielnie składać wyjaśnienia.
Teoretycznie można przesłuchać także samych podatników, w praktyce jednak zwykle odchodzi się od tego rozwiązania, w obawie o brak bezstronności takich działań. W postępowaniu podatkowym nierzadko pomagają też opinie biegłych rzeczoznawców, powoływanych przez organ podatkowy albo samego podatnika. Organy podatkowe mogą również samodzielnie dokonać oceny dowodów w postępowaniu podatkowym, na przykład szacując wartość rynkową samochodu. Niekiedy jednak wydaje się także postanowienia o braku możliwości przeprowadzenia dowodu. Na takie postanowienie podatnik nie może złożyć zażalenia.
Inne dowody w postępowaniu podatkowym
Przedsiębiorcy mogą również skorzystać z innych dowodów w postępowaniu podatkowym. Co do zasady bowiem wszystkie dokumenty, zeznania, opinie biegłych, jeśli nie są one sprzeczne z obowiązującym prawem, można uznać za dowody w sprawie, pod warunkiem jednak, że będą one w stanie faktycznie przyczynić się do pomyślnego rozwiązania danej sprawy. Jeśli są one w stanie udowodnić, że dane zdarzenie rzeczywiście zaistniało, dowód taki uznaje się za ważny i wnoszący wiele istotnych informacji do sprawy.
