W polskim systemie fiskalnym funkcjonują różnego rodzaju podatki pośrednie oraz bezpośrednie. Do tych pierwszych obok podatku od towarów i usług VAT zalicza się również akcyzę. Jest to podatek, który co do zasady nakłada się na dobra, których spożycie z różnych powodów powinno zostać ograniczone. Dotyczy to również tych towarów i usług, w przypadku których można mówić o wysokiej kumulacji zysku z uwagi na wysoki poziom ich konsumpcji przy jednocześnie niskich kosztach produkcyjnych. Podatek akcyzowy w większości wypadków staje się istotnym źródłem wpływu środków finansowych do państwowego budżetu. Dlatego też jest on bardzo często wykorzystywanym sposobem na zasilenie finansów polskiego państwa.
Po co wprowadza się podatek akcyzowy?
Podatki akcyzowe w polskim systemie skarbowym pełnią dwojakiego rodzaju rolę. Pierwszą i najważniejszą ich funkcją jest realizacja celów fiskalnych poprzez pomnażanie dochodów budżetu państwa. Przyświeca im jednak również inne zadanie, którym jest ograniczenie konsumpcji różnych produktów, przede wszystkim używek, takich jak alkohol czy papierosy.
Państwo zwykle jest motywowane do takich działań troską o zdrowie obywateli (ograniczając ich dostęp do szkodliwych produktów), a także dbałością o to, aby ograniczyć konsumpcję rzadkich dóbr, na które występuje relatywnie duży popyt (np. energia elektryczna lub paliwo). Dochody z akcyzy często zasilają nie tylko budżety państw, ale także jednostek terytorialnych. Dzięki nim samorządy mogą realizować różne inwestycje infrastrukturalne i społeczne.
Jakie są stawki podatku akcyzowego?
Do ustalania stawek podatku akcyzowego wykorzystuje się metody procentowe lub kwotowe, przy czym polskiemu ministerstwu finansów przysługują w tym względzie dość duże uprawnienia. W obowiązującej ustawie przewidziano górne granice stawek dla różnych grup towarów. Stawki kwotowe odnoszą się do wyrobów akcyzowych i dotyczą na przykład 1 hektolitra gotowego piwa czy wina. Z kolei stawkami procentowymi obłożone są głównie wyroby tytoniowe oraz samochody osobowe, w stosunku do których odpowiednie wielkości wylicza się biorąc pod uwagę pojemność ich silnika. I tak na przykład stawka na wyroby papierosowe jest ustalana od każdego 1000 sztuk, dokładając do tego również określony procent ich maksymalnej ceny detalicznej. Z kolei samochody osobowe obciążone są podatkiem w wysokości kilkunastu procent podstawy ich opodatkowania. Odnosi się to do samochodów, których pojemność silnika przekracza poziom 2000 metrów sześciennych.
Kto musi płacić podatek akcyzowy?
Koniecznością płacenia podatku akcyzowego obciążone są osoby fizyczne i prawne, a także jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej, pod warunkiem, że są one importerami lub producentami wyrobów akcyzowych. Na tym jednak bynajmniej nie kończy się lista podmiotów zobligowanych do opłacania akcyzy. Muszą ją bowiem regularnie opłacać również zleceniobiorcy, wykonujący towary akcyzowe na zlecenie; podmioty sprzedające wyroby akcyzowe, od których wcześniej nie zapłacono tego podatku. W tej grupie wymienia się również importerów towarów zapakowanych w opakowania obciążone akcyzą, a także podmioty, które dokonują sprzedaży samochodu osobowego przed jego pierwszą rejestracją na terenie Polski.
Oprócz tego, w tym samym kontekście należy wspomnieć również o firmach dokonujących rozlewania lub uszlachetniania win, podmioty posiadające wyroby akcyzowe i handlujące paliwami silnikowymi oraz je wytwarzające. Dodatkowo odnosi się to także do firm zużywających spirytus do wytwarzania nowych produktów, uszlachetniających sól lub dokonujących czynności mających na celu udoskonalenie wyrobów kosmetycznych i upiększających. Dotyczy to także niektórych podmiotów dokonujących w ramach działalności gospodarczej sprzedaży gazu płynnego.
Czego dotyczy opodatkowanie akcyzą?
Podatkiem akcyzowym obciążone są określone grupy towarów. Zalicza się do nich paliwa i ropę naftową, energię elektryczną, broń gazową i palną, jachty morskie i samochody osobowe, specjalistyczne wyposażenie obiektów prowadzących działalność rozrywkową, sól, kamery wideo i sprzęt elektroniczny wysokiej klasy, gaz wykorzystywany do napełniania butli turystycznych i silników dieslowych, wyroby kosmetyczne i środki upiększające, wino iw wyroby przemysłu drożdżarskiego oraz spirytusowego, piwo, papierosy, karty do gry, łodzie silnikowe i żaglowe (bez łodzi roboczych i rybackich), a także inne napoje alkoholowe, w których zawartość alkoholu przekracza poziom 1,2 promila.
Kogo dotyczy zwolnienie z akcyzy?
Wyodrębnia się dwa typy zwolnień z akcyzy? Pierwszy z nich dotyczy zwolnień obligatoryjnych, które wykorzystuje się przy energii elektrycznej pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych, wyrobów akcyzowych przeznaczonych na dane cele opałowe lub paliwowe, paliw i smarów przewożonych w standardowych zbiornikach, a także przetransportowywanych w bagażu podręcznym niewielkich ilości wyrobów tytoniowych na własny użytek. Zwolnienia fakultatywne określane są przez Ministra Finansów.
Autor: Łukasz Stachurski
