Prawo wierzyciela oraz obowiązek dłużnika przy zastosowaniu ulgi na złe długi

Dzięki korekcie podatku należnego w ramach ulgi na złe długi istnieje możliwość odzyskania podatku VAT przez podatnika, który sprzedał towar lub świadczył usługę i nie otrzymał w określonym terminie należności z tytułu danej transakcji. Oczywiście możliwość taka dotyczy wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Inaczej mówiąc gdy nie została ona uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w określonym ustawowo czasie od dnia upływu terminu jej płatności określonych w umowie, lub na fakturze.

Zastosowanie ulgi na złe długi – warunki

W momencie gdy wierzyciel chce skorzystać z ulgi na złe długi musi spełniać warunki, które zostały określone w art. 89a ust. 2 ustawy o VAT, czyli:

1. Dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonywana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

2. Na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:

• wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
• łużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Z ulgi na złe długi można skorzystać gdy od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Istotny w powyższym temacie jest fakt, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał w dniu 15 października 2020 roku pozytywny dla podatników wyrok w sprawie C-335/19, dotyczący warunków określonych przez przepisy krajowe, których spełnienie umożliwia skorzystanie z ulgi na złe długi. W wydanym orzeczeniu TSUE potwierdził, że polskie regulacje są zbyt restrykcyjne. Tak więc zgodnie z wydanym orzeczeniem warunki określone w polskich przepisach nie są zgodne z art. 90 dyrektywy w sprawie VAT i formalności, jakie powinien spełnić przedsiębiorca, w związku z czym powinny się ograniczyć di wykazania, ze zapłata nie zostanie otrzymana. Dodatkowo Trybunał również wyjaśnił, że prawo do ulgi nie powinno być uzależnione od tego, czy dłużnik jest czynnym podatnikiem VAT a powstanie długu i obowiązek jego spłaty przez dłużnika nie zależą od zachowania statusu podatnika przez wierzyciela.

W związku z powyższym w takiej sytuacji podatnicy polscy mogą skorzystać z ulgi w oparciu o przepisy dyrektywy, jednak z uwagi na to, że niestety przepisy krajowe nie zostały w tym zakresie zmienione, należy liczyć się z możliwością wejścia w spór z organem podatkowym.

SLIM VAT 2

W ramach zmian ustawy o VAT, czyli inaczej mówiąc w ramach pakietu SLIM VAT2 przepisy ustawy o VAT dostosowane zostały do wspomnianego wcześniej orzeczenia TSUE. Zmiany te usuwają ust. 2 pkt 1 w art. 892 ustawy o VAT oraz uchylają obowiązek posiadania przez dłużnika statusu zarejestrowanego podatnika VAT na dzień poprzedzający dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej przez wierzyciela.

Dodatkowo został wydłużony termin na skorzystanie z „ulgi na złe długi” do 3 lat od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura. Wcześniej były to 2 lata.

Dokonanie korekty przez wierzyciela – termin

Na podstawie art. 89a ust. 3 ustawy o VAT wierzyciel ma prawo do dokonania korekty podstawy opodatkowania i podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Zaznaczyć tutaj należy, że korekty takiej może dokonać pod warunkiem, że do dnia złożenia przez niego deklaracji za ten okres rozliczeniowy należność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Natomiast w momencie gdy w deklaracji za wspomniany okres podatnik nie skorzysta z ulgi na złe długi, będzie mógł prawo to ewentualnie zrealizować wyłącznie poprzez korektę deklaracji za okres, w którym upłynął 90 dzień od terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Korekta dokonywana jest w JPK_V7M/V7K w części ewidencyjnej i deklaracyjnej oraz polega na pomniejszeniu zarówno wartości netto, jak i podatku należnego od sprzedaży opodatkowanej stawką podatkową.

Korekta VAT naliczonego przez dłużnika

Dłużnik niewywiązujący się terminowo ze zobowiązań ma obowiązek dokonania korekty podatku naliczonego. Gdy dłużnik nie ureguluje należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie, lub na fakturze zgodnie z art. 89b ust. 1 ustawy o VAT ma obowiązek dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego wynikającego z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90 dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Natomiast nie ma to zastosowania w momencie gdy dłużnik ureguluje należności najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym to upłynął 90 dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności. W sytuacji gdy należność zostanie uregulowana częściowo, korekta dotyczyć będzie podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności. Pamiętać warto, iż korekty tej nie dokonuje się w sytuacji gdy dłużnik w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 90 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Zastosowanie ulgi na złe długi – uregulowanie należności

W przypadku gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której wierzyciel skorygował podatek należny i podstawę opodatkowania, należność zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel ma obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania i kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. Natomiast w momencie gdy należność zostanie uregulowana częściowo podstawa opodatkowania oraz kwota podatku należnego musi być zwiększona w odniesieniu do tej części.

Zaznaczyć warto, że zgodnie z art. 89b ust. 4 ustawy o VAT, w przypadku uregulowania należności przez dłużnika po dokonaniu korekty podatku naliczonego, dłużnik ma prawo do zwiększenia kwoty tego podatku w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano (lub o część kwoty podatku naliczonego – przy częściowym uregulowaniu należności).

Źródła:

1. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/podatek-od-towarow-i-uslug-17086198/art-89-a (dostęp z dnia 04.10.2021 r.)
2. https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/c-335-19-prawo-do-obnizenia-podatku-vat-uzaleznione-od-523157537 (dostęp z dnia 05.10.2021 r.)
3. https://www2.deloitte.com/pl/pl/pages/tax/articles/vat-dla-samorzadow/SLIM-VAT-2-wejscie-w-zycie-od-1-pazdziernika-2021-i-1-stycznia-2022.html (dostęp z dnia 05.10.2021 r.)
4. https://www.pitax.pl/wiedza/poradnik-rozliczenia/ulga-na-ze-dugi-w-podatkach-dochodowych-kolejne-podejcie/ (dostęp z dnia 06.10.2021 r.)
5. https://ksiegowosc.infor.pl/podatki/vat/rozliczenia-vat/5317512,Ulga-na-zle-dlugi-zmiany-od-1-pazdziernika-2021-r.html (dostęp z dnia 06.10.2021 r.)
6. https://www.pit.pl/wierzytelnosci-niesciagalne/warunki-skorzystania-z-ulgi-na-zle-dlugi-w-vat-1005041 (dostęp z dnia 07.10.2021 r.)
7. https://ksiegowosc.infor.pl/podatki/vat/odliczanie-i-zwrot-podatku/684880,Ulga-na-zle-dlugi-a-uregulowanie-naleznosci.html (dostęp z dnia 07.10.2021 r.)
8. https://www.gov.pl/web/finanse/slim-vat-2-z-podpisem-prezydenta (dostęp z dnia 08.10.2021 r.)