Pracodawca ma obowiązek zagwarantować pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W zakresie tego pojęcia mieści się nie tylko właściwa organizacja stanowiska pracy, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo doznania urazu w trakcie wykonywania obowiązków służbowych. Zgodnie z obowiązującym prawem pracownicy powinni być też raz na jakiś czas poddawani okresowym badaniom kontrolnym w celu sprawdzenia ich stanu zdrowia oraz wykrycia ewentualnych przeciwwskazań do wykonywania określonych czynności. W praktyce oznacza to konieczność organizowania takich badań co najmniej raz na rok dla wszystkich zatrudnionych w zakładzie pracy. Warto dowiedzieć się, jakie są rodzaje takich badań oraz w jaki sposób one przebiegają.
Definicje i rodzaje badań profilaktycznych
Obowiązek pracodawców w zakresie przeprowadzania badań kontrolnych wśród kadry pracowniczej wynika wprost z zapisów zawartych w Konstytucji RP, a także z regulacji prawa międzynarodowego i prawa pracy. Szczegółowe wytyczne w tym względzie zawarto w Kodeksie pracy oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Na każdym pracodawcy ciąży zobowiązanie w tym względzie. Nie ma tutaj żadnego znaczenia stan zatrudnienia ani rodzaj wykonywanej przez zatrudnionych pracy. Aby zapewnić pracownikom profilaktyczną opiekę zdrowotną zgodnie z ustawą z dnia 27 czerwca 1997 roku o służbie medycyny pracy należy zawrzeć umowę z podstawową jednostką służby medycyny pracy o świadczenie tego rodzaju usług. Wśród badań profilaktycznych wyodrębnia się trzy rodzaje. Są to badania wstępne, okresowe i kontrolne. Badaniom wstępnym poddaje się osoby, które zostały przyjęte do pracy, a także tych pracowników, którzy zostali przeniesieni na inne stanowiska pracy, gdzie panują uciążliwe warunki i występują tam szkodliwe dla zdrowia czynniki. Dotyczy to także młodocianych pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy.
Warto mieć świadomość, że badaniom wstępnym nie trzeba poddawać osób, które w ciągu 30 dni po ustaniu stosunku pracy zostały ponownie przyjęte do pracy u tego samego pracodawcy na tym samym lub podobnym pod względem stopnia uciążliwości stanowisku pracy, a także ludzie przyjmowani do pracy przez innego pracodawcę w przeciągu 30 dni od rozwiązania umowy u poprzedniego pracodawcy, pod warunkiem jednak, że przedstawią oni aktualne zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania obowiązków służbowych o konkretnym charakterze. Badaniom okresowym podlegają co jakiś czas wszyscy pracownicy. Natomiast badania kontrolne wykonuje się w przypadku osób, które z powodu choroby były niezdolne do wykonywania danej pracy przez okres powyżej 1 miesiąca. Takie badania służą sprawdzeniu, czy dana osoba może wrócić do pracy na tym samym stanowisku i w tym samym wymiarze jak dotychczas.
Zasady przeprowadzania badań lekarskich
Podstawą do przeprowadzenia badań lekarskich jest wydane przez pracodawcę skierowanie. W dokumencie tym należy wskazać stanowisko pracy (obecne lub przyszłe) pracownika wraz z wyszczególnieniem wszystkich szkodliwych czynników oraz uciążliwych warunków pracy. Trzeba także zamieścić aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, które zostały wykonane na tych stanowiskach. Na skierowaniu można wskazać więcej stanowisk pracy, jeśli pracownik wykonuje obowiązki służbowe wykraczające poza zakres jednego z nich.
Cele przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich wśród pracowników
Każdy z rodzajów przeprowadzanych badań lekarskich służy nieco innym celom. I tak wstępne badania lekarskie służą ocenie przydatności kandydata do wykonywania pracy na danym stanowisku. Przeprowadza się je osobno dla każdego pracownika, a fakt ich przejścia u jednego pracownicy nie wyklucza konieczności ponownego poddania się im w przypadku zmiany pracy, zwłaszcza jeśli na nowym stanowisku pracy występują inne czynniki groźne dla zdrowia.
Z kolei okresowe badania lekarskie nastawione są na wykrywanie chorób zawodowych. Trzeba mieć świadomość, że nawet osoby, które pracują na podobnych stanowiskach pracy, mogą mieć zlecone rozbieżne badania przeprowadzane w różnych terminach. W tym względzie wszystko zależy bowiem od indywidualnej decyzji podejmowanej przez lekarza w każdym przypadku. Bierze on przy tym pod uwagę indywidualny stan zdrowia danej osoby.
Lekarz, który przeprowadza badania profilaktyczne może dodatkowo zlecić inne bardziej specjalistyczne badania nie mieszczące się w standardowych badaniach lekarskich. Może on także wyznaczyć inny niż normalnie przyjęty termin kolejnego badania, jeśli dojdzie do wniosku, że w danym przypadku faktycznie występuje taka konieczność. Nie bez znaczenia przy tym jest też fakt długotrwałości narażenia na ekspozycję czynników wyjątkowo szkodliwych dla zdrowia, przyczyniających się w dłuższej perspektywie czasowej do powstania chorób zawodowych.
Źródła:
1. https://asystentbhp.pl/badania-profilaktyczne-pracownikow-w-dobie-epidemii/ (dostęp z dnia 23.10.2020 r.)
2. https://sip.lex.pl/procedury/badania-profilaktyczne-pracownikow-badania-wstepne-okresowe-i-kontrolne-w-czasie-epidemii-1610619179 (dostęp z dnia 18.10.2020 r.)
