Przedsiębiorstwa po zakończeniu każdego okresu podatkowego przypadającego na dany rok zobowiązane są do sporządzenia sprawozdania finansowego stworzonego w oparciu o wyniki przeprowadzonego spisu z natury. Zanim takie sprawozdanie zostanie ostatecznie zatwierdzone, wymaga się, aby zostało ono poddane szczegółowemu badaniu przez biegłych rewidentów. Zobligowanie takie wynika wprost z obowiązującej aktualnie ustawy o rachunkowości. Trzeba jednak mieć świadomość, że nie dotyczy ono wszystkich podmiotów. Warto zatem dowiedzieć się, od kogo wymaga się bezwzględnie wykonania niezbędnych analiz sprawozdań finansowych i wyciągnięcia z nich odpowiednich wniosków pozwalających na podjęcie najlepszych decyzji dla przyszłości firmy.
Kto musi przeprowadzić badanie sprawozdań finansowych?
Obowiązujące obecnie w polskim prawie przepisy nakładają obowiązek analizowania przedstawionych sprawozdań finansowych na różne instytucje. Zalicza się do nich przede wszystkim banki oraz zakłady ubezpieczeniowe, a także zakłady reasekuracji. Dotyczy to także jednostek funkcjonujących w oparciu o przepisy odnoszące się do funduszy inwestycyjnych (w tym także funduszy emerytalnych) i obrotu papierami wartościowymi.
Badania sprawozdań finansowych w świetle prawa powinny dokonywać także spółki akcyjne (o ile na dzień bilansowy nie pozostają one w żadnej organizacji. To samo tyczy się również jednostek, które w roku podatkowym poprzedzającym okres sporządzenia bilansu spełniły przynajmniej dwa z trzech uwarunkowań. Chodzi tutaj o: średnioroczne zatrudnienie co najmniej 50 osób pracujących na pełnym etacie; wykazaną na koniec roku obrotowego sumę aktywów wynoszącą równowartość 2,5 mln euro w przeliczeniu na polską walutę oraz roczne przychody netto z operacji finansowych oraz działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej na poziomie 5 mln euro przeliczone na złotówki. Przeliczenia na polską walutę wspomnianych limitów dokonuje się, biorąc pod uwagę kurs waluty aktualny na dzień bilansowy poprzedniego roku obrotowego.
Zadania biegłego rewidenta oraz organu odpowiedzialnego za zatwierdzenie sprawozdania
Od biegłego rewidenta oczekuje się, że dokona on wszelkich czynności zmierzających do ustalenia prawidłowości sporządzenia danego sprawozdania. W tym celu należy przede wszystkim przeanalizować znajdujące się w księdze przychodów i rozchodów zapisy pod kątem ich rzetelności oraz komplementarności. Należy również zbadać zgodność sprawozdania z prowadzoną w danym przedsiębiorstwie polityką rachunkowości oraz zbieżność ukazanego w księgach stanu rzeczy z faktyczną sytuacją finansową firmy.
Z kolei do rady nadzorczej pełniącej funkcję organu zatwierdzającego sprawozdanie należy wybór audytora. Podobną funkcję może pełnić również zgromadzenie akcjonariuszy albo wspólników. Z realizacji tego zadania wyłączony jest natomiast zarząd, ponieważ nie pozwalają mu na to odpowiednie przepisy zawarte w aktualnie obowiązującej ustawie o rachunkowości.
Etapy badania sprawozdania finansowego
Zanim biegły rewident przystąpi do wykonywania czynności analitycznych, należy najpierw podpisać umowę. Zwyczajowo przyjmuje się, że do jej sygnowania należy przystąpić jeszcze przed finalizacją roku obrotowego podlegającego badaniu. Dzięki temu rewident ma możliwość aktywnego uczestniczenia w realizowaniu spisu z natury. Jeszcze przed zawarciem umowy trzeba wybrać audytora, z którym można później ewentualnie przedyskutować różne opcje analiz sprawozdawczości.
Ten sam audytor może uczestniczyć w analizach dotyczących różnych okresów. Jeśli jednak dojdzie do jego zmiany lub przedsiębiorstwo działa na rynku na tyle krótko, że w jego przypadku będzie to pierwszy audyt, w takim przypadku przed badaniem warto zorganizować spotkanie zapoznawcze zarządu z nowym audytorem. W ramach tego spotkania omawia się sposoby optymalnego przeprowadzenia badania oraz podejmuje się decyzje co do jego terminu. To sprzyja optymalnemu zaplanowaniu pracy. Warto skorzystać z gotowych wykazów dokumentów niezbędnych przy audycie. Dzięki temu można przygotować komplet potrzebnej dokumentacji, umożliwiając tym samym sprawne przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego.
Co zrobić, jeśli sprawozdanie nie podlega obowiązkowemu badaniu?
W takim przypadku udostępnia się możliwość wykorzystania uproszczonych metod rachunkowych. Zgodnie z nimi przy ustalaniu kosztów pośrednich wytwarzania produktu nie trzeba brać pod uwagę zdolności produkcyjnych zakładu, nie ma też obowiązku wyliczania wysokości rezerw i aktywów związanych z odroczonym podatkiem dochodowym. W kwalifikowaniu umów leasingowych stosuje się ogólne zasady podatkowe. Wykonywanie audytu w firmie po raz pierwszy wiąże się z koniecznością ustalenia, w jaki sposób utrata prawa do zwolnienia oddziałuje na poziom danych porównawczych. Zauważone tendencje trzeba opisać w dołączonej do sprawozdania notce.
Jeśli przedsiębiorstwo zdecydowało się korzystać z outsourcingu przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych, audytem w firmie zajmuje się zwykle księgowy z firmy zewnętrznej.
Autor: Łukasz Stachurski
