Standardowo osoba, która jest zatrudniona na pełen etat, pracuje przez 8 godzin w ciągu dnia w czterdziestogodzinnym tygodniowym trybie. Stosowne zapisy odnoszące się do norm i wymiaru czasu pracy zostały określone w obowiązującym Kodeksie pracy. Żaden pracodawca nie może tych kwestii ustalać samodzielnie, a nawet w porozumieniu z podwładnymi. Kwestie te bowiem są odgórnie ustalone w obowiązujących przepisach prawa. Z drugiej jednak strony w praktyce nie każdy pracownik wykonuje pracę w tym trybie. Dotyczy to np. lekarzy, pielęgniarek czy służb porządkowych. Standardowo jednak wskazuje się na konieczność umożliwienia pracownikowi podziału doby na trzy w miarę równe części, czyli pracę zawodową, obowiązki domowe oraz relaks i odpoczynek. Jak to wygląda w praktyce?
Dobowy i tygodniowy wymiar czasu pracy
Obowiązujące przepisy Kodeksu pracy jasno wskazują, że pracownik zatrudniony na pełen etat pracuje 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Teoretycznie zatem jego dobowy czas pracy wynosi 8 godzin. Może się jednak zdarzyć, że w danym miejscu pracy obowiązują nieco inne zasady ustalania dobowego czasu pracy, np. sklep we wtorki i czwartki jest czynny dłużej, a w pozostałe dni krócej. Osoby zatrudnione na część etatu swoją pracę wykonują proporcjonalnie krócej (mogą np. wychodzić wcześniej z pracy albo przychodzić na późniejszą godzinę; możliwa jest też praca wyłącznie w niektóre dni tygodnia).
Przerwy w pracy
Standardowo każdy pracownik wykonujący swoje obowiązki służbowe przez co najmniej sześć godzin w ciągu dnia, powinien mieć możliwość skorzystania z przerwy śniadaniowej. Zwykle trwa ona 15 minut i jest przeznaczona na zjedzenie śniadania oraz wypicie kawy czy herbaty. Przerwa ta jest w pełni płatna i wlicza się do czasu pracy. To oznacza, że nie trzeba jej odpracowywać ani z jej powodu pensja danej osoby nie ulega zmniejszeniu. Co istotne, przerwa taka przysługuje zarówno pracownikom pracującym przez 8 godzin w ciągu dnia, jak i tym, którzy w pracy spędzają dłuższy czas. Przerwa przysługuje każdej osobie z osobna. Nie można z niej zrezygnować ani przekazać innej osobie. Jeśli z winy pracownika zostanie ona przedłużona o dodatkowe minuty, wymaga się jej odpracowania o taką samą ilość czasu.
Czas pracy a odpoczynek
Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do codziennego 11-godzinnego odpoczynku po pracy oraz 35 godzin odpoczynku w wymiarze dobowym. Nie dotyczy to jedynie czasu usuwania awarii oraz prowadzenia akcji ratunkowej. W czasie odpoczynku pracownik nie musi być do dyspozycji pracodawcy. Jeśli jednak szef wymaga tego od niego lub też żąda stawienia się do pracy, zanim upłynie wspomniane 11 godzin, w takim przypadku dochodzi do naruszenia obowiązujących przepisów prawnych. Trzeba też pamiętać o tym, że czas odpoczynku dotyczy reszty dnia po wykonaniu pracy. Nie odnosi się to natomiast do czasu przed pracą.
Czas pracy a nadgodziny
Niekiedy w firmach zdarzają się sytuacje, gdy pojawia się konieczność wzięcia nadgodzin przez pracowników. Istnieje taka możliwość, jednak trzeba mieć na uwadze pewne ograniczenia w tym względzie. W ciągu dnia nie można zatem wziąć więcej niż 5 nadliczbowych godzin, a w ciągu tygodnia może to być tylko 8 godzin. Wspomniane obostrzenia nie dotyczą jedynie pracowników piastujących funkcje kierownicze w imieniu właściciela danego zakładu pracy. W ciągu całego roku kalendarzowego liczba godzin nadliczbowych nie powinna natomiast przekraczać poziomu 150 godzin.
Praca w soboty i niedziele
Większość osób pracuje wyłącznie w tygodniu roboczym, sobota i niedziela pozostają natomiast dla nich dniami wolnymi od pracy. W praktyce jednak nierzadko zdarzają się sytuacje, gdy pojawia się konieczność przyjścia do pracy w weekend albo w święto. W takiej sytuacji pracownikowi przyznaje się prawo do odebrania innego dnia wolnego w ciągu tygodnia. Jeśli nie jest to możliwe, należy wypłacić ekwiwalent w odpowiedniej wysokości.
Praca na umowę cywilnoprawną
Warto mieć świadomość, że wszystkie normy czasu pracy dotyczą wyłącznie osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w pełnym bądź niepełnym wymiarze czasu pracy. Jeśli między stronami została zawarta umowa cywilnoprawna, np. zlecenie albo o dzieło, opisane normy nie znajdują zastosowania. To kiedy i w jakim czasie dany pracownik będzie wykonywał swoją pracę zależy wyłącznie od indywidualnych ustaleń pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą.
Ewidencja czasu pracy
W firmach zatrudniających pracowników prowadzi się też ewidencję czasu pracy. Na jej podstawie bowiem sprawdza się obecność pracowników w pracy oraz ustala się odpowiednią wysokość wynagrodzenia. Taką ewidencję pracy prowadzi się także przypadku zatrudnionych na umowę-zlecenie. Wypłaca się im bowiem wynagrodzenie na podstawie wspomnianej ewidencji, stosując jednak przy tym stawki godzinowe (a nie miesięczne tak jak w przypadku etatowców). W przypadku umowy o dzieło czas pracy danej osoby nie ma większego znaczenia. Strony bowiem przed realizacją zleconej pracy ustalają wcześniej wynagrodzenie w określonej wysokości.
Źródła:
- https://kadry.infor.pl/zatrudnienie/umowa-o-prace/239943,Czym-sie-rozni-norma-od-wymiaru-czasu-pracy.html (dostęp z dnia 26.08.2021 r.)
- https://ksiegowosc.infor.pl/zus-kadry/zatrudnianie-i-zwalnianie/4606183,Normy-i-wymiar-czasu-pracy.html (dostęp z dnia 26.08.2021 r.)
