Potrącenia z wynagrodzenia za pracę są jednostronną czynnością prawną, do której uprawniony jest pracodawca. Pracodawca może dokonywać potrąceń z wynagrodzenia pracownika jedynie w sytuacjach określonych przepisami kodeksu pracy.
Po odliczeniach składkowo-podatkowych oraz wpłat do pracowniczego planu kapitałowego, oczywiście jeśli ktoś się zdecydował z wynagrodzenia o pracę zgodnie z art. 87 § 1 K.p potrąceniu podlegają następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innym niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
- kary pieniężne z odpowiedzialności porządkowej.
Oczywiście potrąceń dokonuje się według kolejności wskazanej wyżej w § 1.
Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 K.p.). Zaznaczyć tutaj należy, iż nie dotyczy to jednak wynagrodzenia nadpłaconego z winy pracodawcy.
Warto również pamiętać, że przepisy Kodeksu pracy dotyczące potrąceń niewymagających zgody pracownika stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną jak wskazano w art. 833 § 2¹ K.p.c.
Natomiast należności inne niż te, które zostały wymienione w artykule mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika, tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie, czyli inaczej mówiąc potrącenia dobrowolne.
Należności alimentacyjne
W niektórych ściśle określonych przypadkach dochodzenie alimentów nie wymaga udziału komornika sądowego. Tak więc na podstawie przedłożonego tytułu wykonawczego na wniosek wierzyciela pracodawca dokonuje potrąceń bez postępowania egzekucyjnego. Oczywiście gdy wyżej wspomniany tytuł egzekucyjny zaopatrzony jest w klauzulę wykonalności, chyba że zgodnie z art. 776 K.p.c. ustawa stanowi inaczej.
W związku z powyższym pracodawca związany jest wnioskiem wierzyciela, chyba że:
- świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych albo
- wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.
Dodać należy, że egzekucji nie podlegają sumy i świadczenia w naturze przeznaczone na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych, z wyjątkiem diet, które to są wyłączone tylko do wysokości 50% w przypadku gdy egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów. Zaznaczyć tutaj trzeba, że dieta z tytułu podróży służbowej nie stanowi wynagrodzenia oraz nie została również wymieniona w katalogu świadczeń, co do których stosuje się ograniczenia z Kodeksu pracy. W tym przypadku oznacza to, że stosownie do wysokości zajęcia może być potrącona w pełnej dostępnej kwocie (50% diety lub diet). Jednak do tego celu nie wystarczy zajęcie wynagrodzenia za pracę, gdyż nie obejmuje ono innych wierzytelności ze stosunku pracy. Tak więc zajęcie musi objąć te właśnie wierzytelności.
Kary porządkowe
Jak powszechnie wiadomo każdy zatrudniony pracownik sumiennie powinien wykonywać swoją pracę jak również stosować się do poleceń przełożonych dotyczących tejże pracy. Oczywiście pod warunkiem, że polecenia te nie są w żaden sposób sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Dodatkowo również pracownik taki powinien przestrzegać regulaminu pracy oraz ustalonego w zakładzie pracy:
- porządku,
- czasu pracy,
- przepisów i zasad BHP,
- zasad współżycia społecznego.
Ponadto powinien dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie i zachowywać w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Zgodnie z powyższym pracownik, który narusza swoje obowiązki podlega kodeksowej odpowiedzialności porządkowej. W związku, z czym za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych jak również przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca wobec pracownika może stosować kary porządkowe między innymi takie jak upomnienia i nagany.
Ważne tutaj jest to, iż nie występuje w przypadku kar obowiązek ich stopniowania, czyli mimo tego, iż dany pracownik nigdy wcześniej nie był karany może i tak od razu zostać ukarany naganą, a nie najpierw upomnieniem, a następnie naganą.
Kary pieniężne
Katalog kar porządkowych niezależnie od kar moralnych przewiduje także karę pieniężną, której udziela się za nieprzestrzeganie przez pracownika:
- przepisów bhp,
- przepisów przeciwpożarowych,
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
- stawienie się do pracy wstanie nietrzeźwości,
- spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Oczywiście podczas wyboru kar pracodawca powinien wziąć pod uwagę nie tylko rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, ale także stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy art. 111 K.p.
W przypadku udzielania kary porządkowej w tym również pieniężnej pracodawca pamiętać musi o dwóch terminach obowiązujących w zakresie jej nałożenia:
- Nie może jej zastosować po upływie 2 tygodnie od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego.
- Po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się od naruszenia.
Dodatkowo, co ważne kara może być udzielona tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika podczas rozmowy pracodawcy lub osoby przez niego wyznaczonej z pracownikiem, który uchybił swoim obowiązkom. Oczywiście w przypadku gdy pracownik zrezygnował z wyjaśnień pomimo stworzonych do tego możliwości ustnego wytłumaczenia sytuacji, lub wybrał pisemną formę wyjaśnień pracodawca może tutaj zastosować karę porządkową bez uprzedniego wysłuchania pracownika.
Podkreślić należy, że jeśli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu, o którym mowa wcześniej, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty już termin ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
| O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia – art. 110 K.p. |
Natomiast jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia o ukaraniu pracownik może wtedy wnieść sprzeciw. Decyzje w sprawie uwzględnienia lub odrzucenia sprzeciwu podejmuje pracodawca po rozpatrzeniu zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni oznacza jego uwzględnienie. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary zgodnie z art. 112 K.p. Oczywiście w razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty kary.
Warto dodać, że wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy.
Źródła:
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-pracy-16789274 (dostęp z dnia 22.09.2021 r.)
- https://lexlege.pl/kpc/art-833/ (dostęp z dnia 22.09.2021 r.)
- https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/144708/Potracenia%20Wynagrodz.pdf (dostęp z dnia 23.09.2021 r.)
- https://www.infor.pl/prawo/praca/pracownik/306957,Potracenie-z-wynagrodzenia-pracownika.html (dostęp z dnia 23.09.2021 r.)
- https://www.cedoz.pl/baza-wiedzy/kadry-i-place/515-jak-prawidlowo-i-bezpiecznie-dokonac-potracenia-z-wynagrodzenia-za-prace (dostęp z dnia 24.09.2021 r.)
- https://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/1472964,prawo-pracy-kary-porzadkowe-sprzeciw-odwolanie-kodeks-pracy-2020.html (dostęp z dnia 24.09.2021 r.)
- https://kadry.infor.pl/kadry/indywidualne_prawo_pracy/odpowiedzialnosc_prawa_i_obowiazki/5241774,Kara-pieniezna-dla-pracownika.html (dostęp z dnia 24.09.2021 r.)
- https://www.infor.pl/prawo/alimenty/egzekucja-alimentow/266564,Co-warto-wiedziec-o-egzekucji-alimentow-z-wynagrodzenia.html (dostęp z dnia 24.09.2021 r.)
