Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny VAT. Tak więc podatnicy VAT czynni (czynny podatnik VAT to taki podatnik, który zarejestrował się do celów tego podatku i ma prawo wystawiać faktury VAT oraz odliczać podatek, który inni sprzedawcy naliczyli mu na fakturach VAT) księgują w przychodach kwoty netto, podatnicy zwolnieni z VAT – kwoty brutto.
Przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.
Wartość zwróconych towarów pomniejsza przychód w momencie zwrotu towaru. Podsumowując w przypadku działalności gospodarczej nawet mimo braku zapłaty w przewidzianym terminie powstaje obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe w odniesieniu do sumy należnej za wykonane świadczenie.
Spośród przychodów wymienić warto:
- Przychody ze sprzedaży towarów i usług, gdzie czynni podatnicy VAT księgują przychody w kwotach netto, pozostali podatnicy – w kwotach brutto. Jak zostało podkreślone wcześniej w większości przypadków przychodem ze sprzedaży z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały jeszcze uzyskane.
Dlatego też dla powstania przychodu nie ma znaczenia, czy należność zostanie terminowo uregulowana. - Przychody w walutach obcych, różnice kursowe
Jeżeli między dniem zarachowania kosztów (przychodów) a dniem ich zapłaty (otrzymania należności) występują różne kursy walut, powstają różnice kursowe. Dodatnie różnice kursowe zwiększają przychody, a ujemne zwiększają koszty uzyskania przychodów. - Przychody niestanowiące przychodów z działalności gospodarczej.
Należą do nich między innymi przychody z tytułu:
– pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów),
– kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek,
– zwróconych, umorzonych lub zaniechanych podatków i opłat stanowiących dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,
– zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów zwróconych, umorzonych lub zaniechanych wpłat dokonywanych na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,
– przychodów, które w rozumieniu przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – zwiększają ten fundusz,
– kwoty stanowiącej równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także umorzonych pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z postępowaniem restrukturyzacyjnym lub postępowaniem upadłościowym,
– zwolnionych od wpłat należności z tytułu podatku od towarów i usług oraz zwróconej różnicy podatku od towarów i usług, dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów,
– przychodów z odpłatnego zbycia na podstawie umowy przewłaszczenia w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu – do czasu ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu umowy,
– środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu likwidacji takiej spółki,
– środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z takiej spółki, w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, o których mowa w art. 8, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów,
– przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku:
a) pozostałych na dzień likwidacji prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej lub prowadzonych samodzielnie działów specjalnych produkcji rolnej,
b) otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną lub wystąpieniem wspólnika z takiej spółki, jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja: prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej, prowadzonych samodzielnie działów specjalnych produkcji rolnej, spółki niebędącej osobą prawną lub nastąpiło wystąpienie wspólnika z takiej spółki, do dnia ich odpłatnego zbycia upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej,
– kwot otrzymanych od agencji wykonawczych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa.
Warto także zwrócić uwagę na takie przychody jak:
- Dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów lub jako zwrot wydatków stanowią przychody z działalności gospodarczej. Przepisy nie zawierają regulacji dotyczących ewidencjonowania tego typu przychodów. Ogólnie więc rzecz biorąc przychody te są zwolnione z podatku dochodowego, a wydatki sfinansowane z tych przychodów nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.
- Kary umowne stanowią przychód z prowadzonej działalności gospodarczej w momencie ich zapłaty (potrącenia).
Koszty uzyskania przychodów
Definicja kosztów uzyskania przychodów sformułowana została w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z nią kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ww. Ustawy.
Dlatego też aby jakiś wydatek mógł zostać uznany przez podatnika za koszt uzyskania przychodów, muszą być spełnione następujące warunki:
1) wydatek został poniesiony przez podatnika,
2) jest definitywny (rzeczywisty), czyli wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
3) pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
4) poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
5) został właściwie udokumentowany,
6) nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Gdyż obecnie uznaje się iż nie każdy koszt podatkowy ponoszony przez podatnika powoduje osiągnięcie przychodu oraz że nie zawsze cel jego uzyskania musi zostać zrealizowany.
Kosztem podatkowym może być koszt, który został poniesiony w celu osiągnięcia „przychodów”, a nie konkretnego „przychodu”. Związek bezpośredni pomiędzy poniesieniem kosztu a uzyskaniem ściśle określonego przychodu nie musi zatem wystąpić. Dlatego też podzielić możemy koszty uzyskania przychodów na bezpośrednio związane z przychodami oraz koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami. Powyższe rozróżnienie ma przede wszystkim znaczenie dla rozliczania kosztów w czasie. Powiedzieć można, iż koszt dla potrzeb podatkowych należy rozumieć dosyć szeroko, jako ogół wydatków ponoszonych przez podatnika mających oczywiście związek z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz dokonywanych w jej ramach.
Jeżeli chodzi o koszty uzyskania przychodów warto wymienić następujące zagadnienia:
- Straty w towarach handlowych, otrzymanie odszkodowania
Straty w środkach obrotowych spowodowane kradzieżą towarów handlowych, pożarem lub innymi sytuacjami niezawinionymi przez podatnika stanowią koszt uzyskania przychodów w miesiącu ich poniesienia, jeżeli towary zostały zakupione w celu osiągnięcia przychodów. - Przekazanie towarów i materiałów na potrzeby osobiste
W sytuacji gdy podatnik przekaże na cele osobiste towary lub materiały przeznaczone do przerobu lub dalszej odsprzedaży, obowiązany jest zmniejszyć o odpowiednią kwotę koszty uzyskania przychodów. - Darowizna towarów handlowych
Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju. - Koszty pracy
Należności z tytułu wynagrodzeń, składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy stanowią koszty podatkowe w miesiącu, za który są należne, pod warunkiem że zostały wypłacone lub postawione do dyspozycji w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy, umowy albo innego stosunku prawnego. - Podobnie składki ZUS finansowane przez pracodawcę oraz składki na FP i FGŚP stanowią koszty podatkowe w miesiącu, za który są należne, pod warunkiem że składki zostaną opłacone: z tytułu należności wypłacanych lub postawionych do dyspozycji w miesiącu, za które są należne – w terminie wynikającym z odrębnych przepisów, a także z tytułu należności wypłacanych lub postawionych do dyspozycji w miesiącu następnym – w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy, umowy lub innego stosunku prawnego łączącego strony, nie później niż do 15. dnia tego miesiąca.
Podsumowując więc należności ze stosunku pracy (stosunków pokrewnych), zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy oraz świadczenia z tytułu członkostwa w spółdzielniach rolnych stanowią koszty uzyskania przychodów w miesiącu, za który są należne, pod warunkiem że zostały wypłacone lub postawione do dyspozycji w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy, umowy lub innego stosunku prawnego łączącego strony.
- Ekwiwalenty, odszkodowania, inne składniki list płac
Pracownik wraz z wynagrodzeniem otrzymuje inne kwoty pieniężne finansowane ze środków pracodawcy, ze środków ZUS oraz z innych źródeł.
Większa ich część dla pracownika stanowi przychód, który jest zwolniony od podatku, natomiast dla pracodawcy stanowi koszt uzyskania przychodu.
Rodzaje przychodów zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych określone zostały w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wspomnieć należy też, iż część dodatkowych świadczeń wynikających bezpośrednio z przepisów BHP, nakładających na pracodawców obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich warunków pracy stanowią koszt uzyskania przychodów przedsiębiorcy, natomiast dla pracowników stanowią przychód zwolniony z opodatkowania. - Inne koszty uzyskania przychodów (o których warto wspomnieć):
– Odsetki i prowizje związane z zaciągniętymi kredytami i pożyczkami dotyczącymi prowadzonej działalności gospodarczej,
– Koszty rozmów telefonicznych. Wydatki na rozmowy telefoniczne prowadzone z telefonów będących własnością zarówno przedsiębiorców indywidualnie prowadzących działalność gospodarczą, jak i wspólników spółek osobowych stanowią koszty uzyskania przychodów pod warunkiem ich odpowiedniego udokumentowania,
– Koszty użytkowania lokalu przeznaczonego w części na działalność gospodarczą,
– Kary umowne. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu:
– wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług,
– zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
– zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
Nie można zaliczyć do kosztów podatkowych odszkodowania za wady wykonawcze. Można natomiast zaliczyć do ww. kosztów karę umowną z tytułu opóźnienia wykonywanych robót, ponieważ ma ona oczywisty związek z uzyskaniem przychodów.
