Prowadząc własną działalność gospodarczą, musisz liczyć się z koniecznością prowadzenia szczegółowej rachunkowości. W tym zakresie wyodrębnia się w szczególności tzw. rachunek kosztów, czyli specjalny podsystem informacyjny, którego główne zadanie polega na szczegółowym informowaniu przedsiębiorcy o poniesionych przez niego kosztach. Rozpoznając, przetwarzając oraz interpretując zebrane informacje o kosztach, można skutecznie przeprowadzić ocenę podejmowanych decyzji strategicznych dotyczących przyszłości firmy. Pozwala on także ustalić faktyczne koszty podejmowanych działań związanych z wytwarzaniem produktów oraz świadczeniem różnego rodzaju usług, a także realizacją czynności służbowych. Wszystkie te wydatki w całościowym ujęciu wchodzą w skład rachunku kosztu, pełniąc funkcje ich podmiotu.
Zadania rachunku kosztów
Rachunek kosztów pod względem pełnionych funkcji jest ściśle powiązany z zadaniami decyzyjnymi, informacyjnymi oraz kontrolnymi. Na ogół przyjmuje się, że w przedsiębiorstwach służy on realizacji rozmaitych celów. Przede wszystkim odkrycie faktycznych kosztów prowadzonej działalności może przyczynić się do podejmowania rozsądnych decyzji dotyczących kierunków rozwoju firmy, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej. Sprzyja to również prawidłowej realizacji polityki cenowej oraz kontroli przebiegu procesów produkcyjnych w firmie wraz z czuwaniem nad osiąganiem konkretnych efektów podejmowanych działań.
Rachunek kosztów umożliwia obserwowanie na bieżąco zachodzących w wewnętrznej strukturze przedsiębiorstwa przemian na szczeblach organizacyjnych. Dostarcza on zewnętrznym i wewnętrznym odbiorcom określonych danych kosztowych, pozwalając na tworzenie wiarygodnych sprawozdań finansowych. Rachunek kosztów pomaga również organom decyzyjnym w podejmowaniu rzetelnych postanowień odnoszących się do przyszłości organizacji, bazując na realnych wydatkach ponoszonych na zarządzanie firmą. Takie dane oddziałują także na decyzje odnośnie aktualnej ceny sprzedawanych produktów i usług oraz jej ewentualnego obniżenia albo podwyższenia. Kontrola wydatków sprzyja także efektywnemu zarządzaniu procesami zachodzącymi w przedsiębiorstwie.
Funkcje rachunku kosztów
Zakres funkcji przypisywanych rachunkowi kosztów jest dość szeroki. Wśród nich można wyróżnić następujące funkcje:
- kontrolną – pozwala na rzetelną ocenę działalności przedsiębiorstwa oraz wyeliminowanie ewentualnych zagrożeń dla jego sprawnego funkcjonowania;
- motywacyjną – umożliwia jak najlepsze wykorzystanie składników produkcji w celu rozwoju działalności firmy oraz zwiększenia jej potencjału rynkowego;
- optymalizacyjną – stanowi fundament podejmowania właściwych decyzji;
- analityczną – sprzyja rzetelnej ocenie procesów działania przedsiębiorstw oraz wskazuje kierunki ich dalszego rozwoju;
- sprawozdawczą – umożliwia tworzenie wiarygodnych raportów oraz ocen końcowych;
- klasyfikacyjną – na podstawie rachunku kosztów można prawidłowo sklasyfikować poniesione na działalność gospodarczą koszty, biorąc pod uwagę reguły metody bilansowej;
- rejestracyjną – dotyczy ewidencjonowania różnych składników kosztowych;
- informacyjną – pozwala na sporządzanie rzetelnych sprawozdań finansowych bazujących na sprawdzonych danych.
Rodzaje rachunków kosztów
Ogółem rzecz biorąc, rozróżnia się dwa typy rachunków kosztów. Jest to rachunek sprawozdawczy oraz rachunek dla zarządzania. Ten pierwszy gromadzi dane, na podstawie których określa się wynik finansowy. Dzięki niemu można również dokładnie wycenić wartość sprzedanych towarów oraz zrealizowanych usług ujętych w bilansie. Taki rachunek zawiera w sobie koszty podstawowej działalności operacyjnej, pozostałe koszty operacyjne, a także wydatki finansowe wraz ze stratami nadzwyczajnymi.
Z kolei ideą rachunku kosztów dla zarządzania jest regularne kontrolowanie, planowanie oraz podejmowanie decyzji wpływających na przyszłość firmy, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długookresowej.
Typologia kosztów w rachunkowości finansowej
Koszty w rachunkowości dzieli się na kilkanaście typów. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim takie koszty jak:
- koszty działalności handlowej – koszty kupna towarów, sprzedaży oraz magazynowania produktów;
- koszty działalności produkcyjnej – koszty podstawowej działalności produkcyjnej;
- koszty działalności finansowej – dotyczy wszystkich operacji finansowych;
- koszty działalności handlowej – gromadzenia, sprzedawania oraz kupowania towarów;
- koszty działalności operacyjnej – związane z realizacją celów przedsiębiorstwa;
- koszty produkcyjne – produktów sfinalizowanych i niedokończonych;
- koszty nieprodukcyjne – związane z czynnościami administracyjnymi i promocyjnymi;
- koszty ogólnego zarządu – administrowania działalności firmy
- koszty okresu – ogólnego zarządu i sprzedaży;
- koszty rozliczane w czasie – ponoszone wcześniej niż wyprodukowanie towaru;
- koszty produktów i ich sprzedaży – związane z prowadzeniem szeroko zakrojonej działalności handlowej;
- koszty według rodzaju – których nie da się podzielić na mniejsze części.
Prawidłowe prowadzenie rachunku kosztów rzuca światło na rzeczywistą sytuację finansową przedsiębiorstwa.
Autor: Łukasz Stachurski
