Rodzaj wykorzystywanego w danym zakładzie pracy systemu czasu pracy musi zostać uwzględniony w obowiązującym na terenie danego przedsiębiorstwa regulaminie. Jeśli jednak firma nie posiada regulaminu pracy, należy zamieścić odpowiednie informacje albo w specjalnym obwieszczeniu, albo w układzie zbiorowym pracy.
Wszystkie niezbędne regulacje odnoszące się do tego tematu zawarto w Kodeksie Pracy, gdzie wyszczególniono różne systemy pracy, które mogą zostać zastosowane przez pracodawców. Na ogół wśród nich wymienia się takie systemy jak system podstawowy, równoważny, praca w ruchu ciągłym, przerywany, zadaniowy, skrócony oraz weekendowy.
System podstawowy
Na ogół przyjmuje się, że standardowo czas pracy nie powinien przekraczać ośmiu godzin na dobę i 40 godzin w pięciodniowym systemie tygodniowym.
Podstawowy system czasu pracy zakłada obliczanie obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy poprzez pomnożenie liczby tygodni zawierających się w danym okresie rozliczeniowym, a następnie dodanie do otrzymanego wyniku iloczynu pozostałej liczby dni mieszczących się w okresie rozliczeniowym pomnożonej przez 8 godzin.
W podstawowym systemie pracy istnieje możliwość pracy w godzinach nadliczbowych, pod warunkiem, że ich liczba w przeciągu jednego tygodnia nie przekroczy 8. Jeśli w danym tygodniu wypadnie święto, wówczas obniża się liczbę godzin pracy o 8, podobnie rzecz ma się także z usprawiedliwionymi nieobecnościami w pracy.
System równoważny
W zależności od rodzaju i charakteru pracy można także wprowadzić system równoważny. Polega on na przedłużeniu czasu pracy do 12 godzin, a niekiedy nawet do 16 lub 24.
Jeśli dojdzie do przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy, w takim wypadku należy go zrównoważyć skróconym czasem pracy w innym dniu lub dniem wolnym od pracy.
Zwykle okres rozliczeniowy w takim przypadku nie przekracza 1 miesiąca, czasem jednak dopuszcza się możliwość jego przedłużenia do 3 miesięcy lub do 4 miesięcy, jeśli w grę wchodzi praca uzależniona od pogody lub pory roku.
Pracodawca stosujący ten system musi jednak pamiętać o zasadzie nieprzekraczania czterdziestogodzinnego czasu pracy w ciągu tygodnia.
Praca w ruchu ciągłym
Specyfika niektórych zawodów wymaga, aby wykonywać je stale z uwagi na konieczność nieustannego zaspokajania potrzeb ludności albo technologię produkcji.
W takim wypadku można zastosować system pracy, który dopuszcza możliwość przedłużenia tygodniowego czasu pracy do 43 godzin, przy czym w jednym dniu w tygodniu można zezwolić pracownikowi na dwunastogodzinną pracę.
Trzeba jednak pamiętać o tym, że w dniach wykonywania pracy dłużej niż 8 godzin za każdą dodatkową godzinę spędzoną w pracy należy zapłacić jak za godzinę nadliczbową. Okres rozliczeniowy w tym wypadku wynosi jeden miesiąc.
System przerywany
W przypadku wykonywania pewnych prac dopuszcza się zastosowanie systemu, polegającego na dopuszczeniu możliwości udzielania pracownikom jednej przerwy w trakcie doby, która nie powinna jednak trwać dłużej niż 5 godzin.
Nie wlicza się jej co prawda do czasu pracy, ale pracownik może pobierać za nią wynagrodzenie w wysokości połowy należnej stawki za czas przestoju. Zwykle takie systemy ustala się w zbiorowych układach pracy.
Tego systemu nie można połączyć z żadnym innym systemem czasu pracy.
System zadaniowy
W tym systemie o rozkładzie czasu pracy decyduje sam pracownik, do pracodawcy należy natomiast kontrolowanie wykonania zleconych zadań.
Przy zlecaniu określonych projektów trzeba jednak pamiętać o tym, że przewidywany czas ich wykonywania nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę oraz 40 godzin w ciągu tygodnia.
W omawianym systemie nie ma wymogu prowadzenia ewidencji czasu pracy.
System skrócony
Jest to system, w którym pracę wykonuje się przez mniej niż pięć dni w tygodniu. Wprowadza się go zawsze na podstawie pisemny wniosek pracownika, przy czym pracodawcy nie przysługuje prawo do wprowadzenia takiego systemu bez wiedzy i zgody podwładnego.
W przypadku tego systemu w dniach, kiedy pracownik przebywa w pracy, można przedłużyć mu jej czas nie więcej jednak niż do 12 godzin. Za okres rozliczeniowy przyjmuje się czas jednego miesiąca.
System weekendowy
W przypadku tego systemu pracownik świadczy pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele, a także w święta. Można w nim przedłużyć czas pracy maksymalnie do 12 godzin, a okres rozliczeniowy w tym wypadku wynosi 1 miesiąc.
Pracownik pracujący w takim systemie nie może wykonywać swoich obowiązków służbowych w inny dzień tygodnia, co do zasady nie przysługuje mu również prawo do korzystania z jednej wolnej niedzieli w miesiącu ani z wolnych dni za pracę w weekend. Otrzymuje on wynagrodzenie jak za pracę w pełnym wymiarze godzinowym, nawet jeśli liczba przepracowanych godzin jest mniejsza niż w standardowym tygodniu pracy, co jest związane z mniejszą ilością dni pracy w ciągu całego tygodnia. Taki system wprowadza się w oparciu o umowę o pracę. Okres rozliczeniowy można wydłużyć do jednego roku.
