Przy zatrudnianiu nowych pracowników przedsiębiorcy często zamiast tradycyjnej umowy o pracę proponują im podpisanie umowy cywilnoprawnej. Zazwyczaj jest to umowa-zlecenie, choć zdarza się też dążenie do podpisania umowy o dzieło. Trzeba mieć świadomość, że takie działania z punktu widzenia prawa pracy są niedopuszczalne. Co do zasady, z pracownikiem firma powinna bowiem mieć zawsze podpisaną umowę o pracę, która daje zatrudnionym pełną stabilizację zawodową oraz zabezpieczenie socjalne. Oczywiście, z punktu widzenia pracodawcy zawarcie z pracownikiem tzw. „umowy śmieciowej” wiąże się z pewnymi oszczędnościami. W dłuższej perspektywie czasowej nie warto jednak nadużywać tej możliwości.
Klasyfikacja umów
Co do zasady, zawierane z pracownikami umowy dzieli się na umowy o pracę oraz umowy cywilnoprawne. Wśród tych pierwszych wyodrębnia się umowy zawierane na czas określony (np. kilka miesięcy, rok, kilka lat) oraz na czas nieokreślony. Zasady ich zawierania oraz wynikające z nich dla obu stron prawa i obowiązki regulowane są przez odpowiednie zapisy kodeksu pracy. Te dwa typy umów wśród umów o pracę zawierane są najczęściej.
Oprócz nich, można jednak wyodrębnić także umowę na czas wykonania zleconej pracy, na okres próbny oraz na zastępstwo. Natomiast umowy cywilnoprawne reprezentowane są głównie przez umowy-zlecenia oraz umowy o dzieło. Trzeba mieć świadomość, że status pracownika przysługuje jedynie tym osobom, z którymi zawarto umowę o pracę (niezależnie od tego, jaką formę ostatecznie ona przyjęła).
Podobieństwa i różnice
Pomiędzy umowami o pracę a cywilnoprawnymi zachodzi kilka podobieństw, jednak ogółem rzecz biorąc, różni je o wiele więcej kwestii. Podpisanie każdego rodzaju umowy oznacza wzięcie na siebie zarówno przez pracodawcę (lub zleceniodawcę), jak i przez pracownika (albo zleceniobiorcę) odpowiedzialności za realizację pewnych zobowiązań.
Jeśli chodzi o umowę-zlecenie, na jej podstawie usługobiorca zobligowuje się do wykonania określonej pracy zgodnie z przekazanymi jej przez firmę wytycznymi, z zachowaniem umówionych terminów na realizację zadania lub określonej jego części. Z kolei usługodawca musi wypłacić zleceniobiorcy wynagrodzenie w odpowiedniej wysokości. W tym wypadku także bardzo istotne jest zachowanie obowiązujących terminów. Ponadto od tego typu umowy należy także odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne, jak również zaliczkę na podatek dochodowy. Przy ustalaniu wynagrodzenia dla zleceniobiorcy należy także wziąć pod uwagę obowiązujące minimalne stawki godzinowe oraz obowiązek ewidencji czasu pracy.
W ramach zawartej umowy o dzieło osoba podejmująca się jego należytego wykonania zobowiązuje się do realizacji zleconego zadania w określonym z góry terminie. Z kolei usługodawca musi wypłacić wynagrodzenie za zrealizowane dzieło oraz odprowadzić podatek dochodowy od umowy. W przeciwieństwie do umowy-zlecenia nie ma konieczności płacenia składek ubezpieczeniowych, ewidencji czasu pracy ani trzymania się minimalnych stawek godzinowych przy ustalaniu całościowego wynagrodzenia.
Umowa o pracę nakłada na pracownika obowiązek rzetelnego wykonywania powierzonych mu obowiązków służbowych wynikających ze stosunku pracy. Z kolei pracodawca zobowiązany jest do zatrudnienia danej osoby oraz regularnego wypłacania jej wynagrodzenia w systemie comiesięcznym lub cotygodniowym. Oczywiście, od tego typu umowy należy odprowadzać składki ubezpieczeniowe oraz podatek dochodowy. Co więcej, daje ona również pracownikom możliwość skorzystania z różnego rodzaju urlopów (np. macierzyńskiego, wypoczynkowego, zdrowotnego itp.) oraz innych zabezpieczeń socjalnych.
Umowy o pracę i cywilnoprawne – co oznaczają w praktyce dla obu stron?
Umowy cywilnoprawne powinny być zawierane tylko przy jednorazowej lub relatywnie krótkiej współpracy. Z kolei umowę o pracę trzeba bezwzględnie podpisać w sytuacji, gdy przedsiębiorca planuje nawiązać dłuższą współpracę z daną osobą. Umowy cywilnoprawne oznaczają równorzędną pozycję względem siebie obu stron i zwykle zleceniobiorca ma przy nich możliwość przekazania pracy innej osobie (choć zleceniodawca może zawrzeć w umowie inne wytyczne w tym względzie). Z kolei przy umowie o pracę pracownik podlega pracodawcy w określonym stosunku służbowym, działając pod jego kierownictwem oraz będąc zmuszonym do wykonywania jego poleceń w miejscu pracy. Nie ma możliwości przekazania zleconych zadań innej osobie.
Oba rodzaje umów często różni także forma. O ile przy umowie o pracę wymagana jest zawsze pisemna forma (w przeciwnym razie pracodawcy grozi grzywna w określonej wysokości), o tyle forma umowy cywilnoprawnej jest już bardziej dowolna. Oczywiście, może ona zostać zawarta w formie pisemnej, zasadniczo jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby uczynić to w formie ustnej.
Tylko pracownikom przysługuje prawo do urlopów oraz zwolnień chorobowych. Dotyczą ich także okresy wypowiedzenia umów. Osoby mające umowy cywilnoprawne nie posiadają takich uprawnień. Prawo w żaden sposób nie chroni ich w tym zakresie.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
1. https://wupwarszawa.praca.gov.pl/documents/47726/695264/ABC%20um%C3%B3w%20o%20prac%C4%99/516aac3d-131c-4972-8b3b-35756a406549?t=1426760452000 (dostęp z dnia 19.07.2020 r.)
2. https://kadry.infor.pl/zatrudnienie/umowa-o-prace/233189,Jakie-wystepuja-rodzaje-zatrudnienia.html (dostęp z dnia 21.07.2020 r.)
3. https://zielonalinia.gov.pl/umowa-zlecenie-33402 (dostęp z dnia 22.07.2020 r.)
