Transakcje zawarte między małżonkami i ich opodatkowanie

Podatnikami jak wskazuje art. 15 ust. 1 stawy o VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Natomiast działalność gospodarcza to wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Czynności w szczególności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych są istotą działalności gospodarczej.

Ustawa o VAT – małżonkowie jako podatnicy

Małżonkowie nie są w żaden sposób traktowani jako odrębna kategoria podatników i co za tym idzie nie są uznawani za jeden podmiot podatkowy, gdyż każdy z małżonków wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT jest odrębnym podatnikiem tego właśnie podatku. Dodać należy, że możliwe jest dokonywanie czynności cywilnoprawnych między małżonkami pozostającymi w małżeńskiej wspólnocie majątkowej, jeżeli czynności te dotyczą sfery objętej zakresem ich działalności gospodarczej.

Zaznaczyć trzeba, że niezależnie od istniejących stosunków majątkowych transakcje dokonywane pomiędzy małżonkami, jako osobami prowadzącymi odrębną działalność gospodarczą i będącymi czynnymi podatnikami VAT, stanowią dostawę towarów lub świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT na zasadach ogólnych.

Przeniesienie towarów między firmami małżonków oraz udokumentowanie przekazania towarów do firmy małżonka

W przypadku przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (odpłatna dostawa towarów) podlega opodatkowaniu VAT. Tutaj także z odpłatną dostawą towarów zrównane jest przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika, lub jego pracowników, a także wszelkie inne darowizny. Oczywiście jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub części, prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia, importu, wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Dlatego też nieodpłatne przekazanie środków trwałych, od których podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT z tytułu ich nabycia, podlega opodatkowaniu VAT. Nieodpłatnych przesunięć towarów dokonywanych pomiędzy odrębnymi firmami małżonków pozostających we współwłasności majątkowej to również dotyczy.

Uwagi warty jest fakt, że zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik zobowiązany jest wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2 ustawy, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze, lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem. Natomiast w myśl art. 2 pkt 22 ustawy, sprzedaż to odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Istotne jest, że ustawodawca nie nakłada na podatników żadnych formalnych obowiązków w zakresie dokumentowania fakturami nieodpłatnych dostaw towarów. Dodatkowo w art. 106a pkt 1 w związku z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT wynika, że fakturę wystawia się, jeśli dokumentuje ona sprzedaż (odpłatną dostawę towarów). Natomiast z kolei art. 7 ust. 2 ustawy o VAT zrównuje nieodpłatne przekazanie towarów z dostawą, jednak tylko dla celów opodatkowania. Dlatego też w sytuacji nieodpłatnego przekazania towarów z działalności gospodarczej małżonka do działalności gospodarczej małżonki nie można wystawić faktury, o której mowa w art. 106b ust. 1 ustawy o VAT.

Korekta podatku naliczonego – obowiązek

Termin dokonywania korekty podatku naliczonego oraz podmiotu zobowiązanego do dokonania korekty zostały określone w ustawie o VAT w art. 91. Korekta podatku naliczonego ma miejsce z uwagi na zmianę struktury sprzedaży albo na zmianę pierwotnego przeznaczenia towaru lub usługi, oczywiście z którą to związany jest podatek naliczony.

W momencie gdy podatnik zmienia przeznaczenie środka trwałego nabytego (wytworzonego) dla celów działalności opodatkowanej podatkiem VAT i zaczyna go używać wyłącznie do wykonywania czynności zwolnionych z opodatkowania lub czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, powinien zgodnie z ciążącym na nim obowiązkiem skorygować odliczony podatek VAT. W podobny sposób podatnik powinien postąpić w przypadku zbycia takiego środka trwałego, jeżeli przy jego nabyciu (wytworzeniu) odliczył podatek naliczony, a przy zbyciu zastosuje zwolnienie z tego podatku lub zbycie danego środka trwałego nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Nadmienić należy, że kwestia obowiązku dokonywania korekty podatku naliczonego w związku z nieodpłatnym przekazaniem towarów od firmy małżonka była rozpatrywana między innymi w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z dnia 14 sierpnia 2020 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.420.2020.2.MWJ, w której to zostało stwierdzone, że „(…) skoro Wnioskodawca wykorzystywał przedmiotowy sprzęt w ramach prowadzonej działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług i planowane przez Wnioskodawcę przeniesienie składników majątku (sprzętu) na rzecz żony występującej jako odrębny przedsiębiorca, będzie stanowić nieodpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, niekorzystającą ze zwolnienia, to nie nastąpi zmiana przeznaczenia w odniesieniu do ww. składników majątku (sprzętu). Tym samym, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do dokonania korekty podatku odliczonego podatku naliczonego na podstawie przepisów art. 91 ust. 1 ustawy. (…)”.

Podobnie będzie w przypadku nieodpłatnego przeniesienia składników majątku na rzecz żony np. nieruchomości, od której nabycia odliczono VAT, która to nie prowadzi działalności gospodarczej. Dla przykładu takie przeniesienie składników majątku nastąpić może w wyniku podziału majątku. Zaznaczyć w tym przypadku oczywiście należy, że jeśli czynność ta będzie podlegała zwolnieniu z VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT to nastąpi zmiana przeznaczenia nieruchomości i podatnik może w tym przypadku być zobowiązany do dokonania korekty podatku naliczonego.

Istotne jest dla ustalenia zasad opodatkowania dostawy budynków, budowli lub ich części kiedy nastąpiło pierwsze zasiedlenie i jaki upłynął okres od tego momentu. Oczywiście przez pierwsze zasiedlenie rozumie się oddanie do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi albo rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne, budynków, budowli lub ich części, po ich wybudowaniu albo ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie (zgodnie z przepisami o podatku dochodowym) stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej. Zgodnie z powyższym podatnik korzystający ze zwolnienia od podatku przy sprzedaży nieruchomości (lub nieodpłatnego przekazania) może być zobowiązany do korekty VAT w przypadku gdy odliczył podatek naliczony od jej zakupu. Zaznaczyć warto, że takiej korekty dokonuje się jednorazowo w odniesieniu do całego pozostałego okresu korekty w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła sprzedaż.

Podkreślić należy, że korekta taka jest konieczna, jeżeli przekazanie nieruchomości z firmy nastąpi w okresie korekty, który dla nieruchomości wynosi 10 lat, licząc od roku, w którym nieruchomość została oddana do użytkowania. Dodatkowo ten sam okres korekty należy przyjąć również do wydatków modernizacyjnych przekraczających 15 000.

Źródła:

1. https://lexlege.pl/ustawa-o-podatku-od-towarow-i-uslug/art-15/ (dostęp z dnia 25.10.2021 r.)
2. https://lexlege.pl/ustawa-o-podatku-od-towarow-i-uslug/ (dostęp z dnia 26.10.2021 r.)
3. https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/pisma-urzedowe/0113-kdipt1-3-4012-420-2020-2-mwj-vat-od-przekazania-185101121 (dostęp z dnia 08.11.2021).
4. https://legalis.pl/transakcje-miedzy-malzonkami-przedsiebiorcami-a-vat/ (dostęp z dnia 09.11.2021 r.)
5. https://ksiegowosc.infor.pl/podatki/vat/rozliczenia-vat/2749453,Transakcje-miedzy-malzonkami-prowadzacymi-dzialalnosc-skutki-w-VAT.html (dostęp z dnia 10.11.2021 r.)
6. https://www.pit.pl/dzialalnosc-gospodarcza/podatek-dochodowy-w-firmach-malzonkow-1005906 (dostęp z dnia 12.11.2021 r.)
7. https://www.podatki.biz/artykuly/transakcje-pomiedzy-malzonkami-a-vat_4_39577.htm (dostęp z dnia 12.11.2021 r.)
8. https://www.pit.pl/aktualnosci/dla-objecia-opodatkowaniem-vat-niezbedna-jest-zaplata-wynagrodzenia-946203 (dostęp z dnia 12.11.2021 r.)
9. https://www.podatki.biz/artykuly/kup-przekazanie-towarow-z-dzialalnosci-meza-do-dzialalnosci-zony_57_41318.htm (dostęp z dnia 15.11.2021 r.)