W dzisiejszych czasach pracownicy cenią sobie u pracodawcy swobodę w podejmowaniu decyzji i formie współpracy oraz zakresie organizacji pracy. Wszystko to ma zachęcić pracowników do podejmowania pracy u konkretnego pracodawcy, a także, aby zatrzymać już zatrudnionych pracowników. Coraz częściej spotkać się można ze stosowanymi formami współpracy: elastyczne godziny pracy, formy zatrudnienia, płace, czy różnego rodzaju benefity.
Pracownik nie ma żadnej możliwości przeniesienia przysługującego jemu urlopu na inną osobę (nawet za obustronną zgodą). Nie jest to możliwe nawet w przypadku zawarcia umowy między pracodawcą a pracownikiem, na podstawie której pracownik przeniósłby swoje prawo do urlopu na innego pracownika (umowa taka jest nieważna). Zasada niezbywalności prawa do urlopu wypoczynkowego stanowi gwarancję rzeczywistego wykorzystania urlopu, a w rezultacie realizację założonych celów, dla jakich ustanowione zostało jedno z podstawowych uprawnień pracownika, jakim jest urlop wypoczynkowy. Konstytucja RP oraz Kodeks pracy gwarantuje bowiem pracownikowi wypoczynek dla regeneracji sił utraconych w trakcie wykonywania pracy w ciągu roku, czyli ochrony jego zdrowia.
Urlop wypoczynkowy oraz jego udzielanie w polskim prawie opiera się na kilku zasadach:
– prawo do nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego (podział urlopu na części jest dopuszczalny tylko w granicach przewidzianych prawem, czyli na wniosek pracownika. Co najmniej jednak jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych – art. 162 Kodeksu Pracy),
– urlop wypoczynkowy jest udzielany w wymiarze godzinowym (co nie oznacza jednak, że można go udzielić na część dnia),
– urlop wypoczynkowy przysługuje tylko pracownikom zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę (podstawowy wymiar to 20 dni – 160 godzin urlopu lub 26 dni – 208 godzin urlopu, dotyczy to tylko zatrudnianych na pełen etat).
Zasada godzinowego udzielania urlopu wypoczynkowego odnosi się do wszystkich pracowników, niezależnie od tego, w jakim systemie pracy są zatrudnieni. Dlatego też zgodnie z art. 154 Kodeksu Pracy, urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Przy udzielaniu urlopu zgodnie z § 1, jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Wyjątek stanowią osoby, których dobowy wymiar czasu pracy jest niższy niż osiem godzin (np. niepełnosprawni). Wówczas jeden dzień urlopu jest równy ich czasowi pracy. Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Jak wynika z przepisów urlop wypoczynkowy jest udzielany na cały dzień roboczy i na taką liczbę godzin, przez jaką pracownik wykonywałby pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Pracownik powinien otrzymać urlop w wymiarze 8 godzin (godzinowy wymiar czasu pracy pracownika w ciągu dnia pracy), nie zaś 2,4 czy 6 godzin.
Zaznaczyć jednak warto, że tylko w jednym przypadku, który został uznany za wyjątkowy i obiektywie uzasadniony, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego na część dnia roboczego zgodnie z art 154 § 4. Kodeksu Pracy, który brzmi: Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop. Mianowicie konieczność taka może wystąpić wówczas, gdy pozostanie pracownikowi do wykorzystania urlop wypoczynkowy w tak niskim wymiarze (np. 4 godziny), że nie wystarcza na udzielenie urlopu na cały dzień roboczy (np. w 8-godzinnej pracy). W takim przypadku urlopu należy udzielić na część dnia roboczego. Przez pozostałą część dnia pracownik powinien wykonywać pracę.
| Przykład: Pracownikowi zatrudnionemu w równoważnym systemie czasu pozostało 5 godzin urlopu do wykorzystania. W poniedziałek miał pracować 8 godzin. Poprosił przełożonego o urlop tego dnia. Urlop został pracownikowi udzielony. Jednak tylko na część dnia (5 godzin), ze względu na to, że tylko taki wymiar urlopu pozostał pracownikowi do wykorzystania. Na pozostałe 3 godziny musiał przyjść do pracy. |
Sytuacja taka również może mieć miejsce, jeżeli w ciągu roku kalendarzowego pracownik zmieni wymiar czasu pracy. Podkreślić warto, że nie należy mylić urlopu wypoczynkowego udzielonego na część dnia ze zwolnieniem pracownika z części dnia pracy. Może zdarzyć się tak, że np. w związku z wizytą pracownika u lekarza, poprosi on swojego pracodawcę o zwolnienie z części dnia pracy. Pracodawca w takim przypadku może wyrazić zgodę na takie zwolnienie, ale nie jest ono traktowane jak urlop wypoczynkowy. Warto zaznaczyć, że generalną zasadą związaną z udzielaniem urlopu wypoczynkowego jest dążenie do umożliwienia pracownikowi realnego wypoczynku. W związku z tym, przepisy prawa pracy reglamentują przypadki, w których urlop miałby być udzielany tylko na krótkie okresy, a tym bardziej na czas krótszy niż jeden dzień. Dlatego też jak zostało to już wspomniane wyżej, udzielenie urlopu na część dnia pracy jest dopuszczalne tylko w jednym przypadku, gdy liczba godzin urlopu pozostałych do wykorzystania jest mniejsza niż liczba godzin, które pracownik miałby przepracować, zgodnie z jego rozkładem czasu pracy, w dniu, na który udzielany jest urlop.
Powyższa zasada obowiązuje bez względu na to, czy jest to planowany urlop, czy wolne na żądanie. W przypadku gdy pracownik potrzebuje kilku godzin urlopu np. 4 w ciągu dnia może skorzystać z innej dostępnej opcji, jaką jest zwolnienie na załatwienie spraw osobistych. Zwolnienia takiego pracodawca udzielić może na wniosek pracownika. Przy czym pamiętać należy, iż uzyskane wolne w taki sposób należy odpracować w innym terminie, jednak nie później niż do końca okresu rozliczeniowego. Natomiast jeśli z pewnych przyczyn lub powodów nie jest to możliwe, pracownik wtedy musi się pisemnie zobowiązać do odpracowania zwolnienia w następnym lub kolejnym okresie rozliczeniowym.
Autor: Katarzyna Mazurkiewicz
Źródła:
1. https://spdszkolenia.pl/praca-po-12-godzin-na-dobe-a-urlop-wypoczynkowy/ (dostęp z dnia 17.07.2020)
2. https://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/1335867,urlop-wypoczynkowy-w-wymiarze-godzinowym.html (dostęp z dnia 16.07.2020)
3. https://www.gov.pl/web/rodzina/urlopy-i-zwolnienia-od-pracy (dostęp z dnia 15.07.2020)
4. Meritum Prawo pracy 2020, Autor: Kazimierz Jaśkowski, Wydawnictwo Wolters Kluwer, 2020
5. https://accace.pl/urlop-wypoczynkowy-na-pol-dnia-pracy/ (dostęp z dnia 16.07.2020)
6. https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/pracownicy-w-firmie/chce-przestrzegac-praw-pracowniczych/urlop-wypoczynkowy (dostęp z dnia 20.07.2020)
7. http://kodeks-pracy.org/VII-urlopy-pracownicze/urlopy-wypoczynkowe (dostęp z dnia 20.07.2020)
