Praca zawodowa młodych kobiet często wiąże się z różnymi przywilejami oraz uprawnieniami, które nie są dostępne pracownikom płci męskiej. Szereg rozmaitych przywilejów dotyczy przede wszystkim przyszłych mam oraz kobiet, które niedawno urodziły dziecko. Tym ostatnim w szczególności przysługuje urlop macierzyński, który jest jednym z rodzajów urlopów przyznawanych pracownicom z tytułu wydania dziecka na świat.
Długość urlopu macierzyńskiego oraz zasady jego przyznawania zmieniają się co jakiś czas, a ostatnie znaczące modyfikacje w tym względzie zanotowano w 2016 roku, kiedy to dodatkowy urlop macierzyński stał się nieodłączną częścią urlopu rodzicielskiego. Warto zapoznać się z aktualnie obowiązującymi zasadami przyznawania urlopów macierzyńskich.
Czas trwania urlopu macierzyńskiego
Z urlopu macierzyńskiego zazwyczaj korzystają kobiety po porodzie, jednak mogą one przejść na ten urlop już sześć tygodni przed planowanym porodem. Na długość trwania urlopu macierzyńskiego w szczególności wpływa liczba urodzonych dzieci.
Kiedy kobieta wydaje na świat jedno dziecko, przysługuje jej standardowo dwadzieścia tygodni urlopu macierzyńskiego. Narodziny bliźniąt wiążą się z prawem do otrzymania 31 tygodni urlopu, w przypadku trojaczków jest to 33 tygodnie, czworaczków 35 tygodni, a urodzenie większej liczby dzieci uprawnia kobietę do przejścia na urlop macierzyński trwający 37 tygodni.
Młoda natka po porodzie musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu, pozostałe 6 tygodni może natomiast (ale nie musi) przekazać ojcu dziecka, pod warunkiem, że posiada on ubezpieczenie. W takim wypadku możliwy staje się wcześniejszy powrót kobiety do pracy zawodowej.
Wniosek o urlop macierzyński
Kobiety przed porodem nie są zobligowane do składania wniosków o przyznanie urlopu macierzyńskiego. Obowiązkowo powinna jednak dostarczyć pracodawcy lub ZUS-owi skrócony odpis aktu urodzenia malucha. Wnioski składane co najmniej trzy tygodnie przed planowanym porodem dotyczą jedynie urlopów rodzicielskich. Wtedy trzeba poinformować o tym fakcie pracodawcę, zwłaszcza jeśli urlop rodzicielski ma nastąpić bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.
Obowiązkowo składa się także wniosek przy planowanym wcześniejszym powrocie do pracy na skutek wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka.
Wynagrodzenie na urlopie macierzyńskim
Od początku 2016 roku z płatnego urlopu macierzyńskiego mogą korzystać nie tylko młode matki zatrudnione w oparciu o umowę o pracę, ale także studentki i kobiety wykonujące zlecenia w formie umowy o dzieło. Zasiłki macierzyńskie wypłacane są wszystkim paniom, na które dobrowolnie lub obowiązkowo opłaca się ubezpieczenie chorobowe (choć niekiedy prawo do jego pobierania przysługuje także ojcu dziecka lub innemu krewnemu). Pobierać je można w trakcie trwania całego urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego. Dotyczy to również urlopów przydzielanych na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Obliczając wysokość zasiłku macierzyńskiego, bierze się pod uwagę całość podstawy wymiaru, co odnosi się zarówno do urlopu macierzyńskiego, jak i ojcowskiego oraz udzielonego na warunkach urlopu macierzyńskiego. Przez pierwsze sześć tygodni urlopu rodzicielskiego rodzicom także przysługuje prawo do pobierania 100% wynagrodzenia. Po upływie tego czasu podstawa wymiaru składki zostaje jednak obniżona do 60%. Stawkę 80% podstawy wymiaru stosuje się natomiast do całości urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego, jeśli kobieta w terminie do dwóch tygodni po urodzeniu dziecka złoży stosowną deklarację. Podstawę wymiaru dla pracownic stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto z ostatniego roku pomniejszone o część składek na ubezpieczenie społeczne opłacaną przez pracownicę. Dla kobiet niebędących pracownikami jest to przychód z ostatniego roku zmniejszony o 13.71%.
Kwestia zwolnień z pracy
Młodych mam przebywających na urlopie macierzyńskim nie można zwolnić z pracy. Takie same zasady dotyczą również osób przebywających na urlopach ojcowskich oraz rodzicielskich. Możliwość otrzymania wypowiedzenia z pracy w tym czasie istnieje tylko w sytuacji ogłoszenia upadłości zakładu lub likwidacji miejsca pracy.
Zasiłki macierzyńskie dla właścicielek firm
Kobiety prowadzące własną działalność gospodarczą nie mogą skorzystać z urlopu macierzyńskiego, jeśli jednak opłacają ubezpieczenie chorobowe, przysługuje im prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego, którego wysokość nie jest związana z czasem opłacania tego ubezpieczenia. W praktyce zatem prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługuje osobom, które opłaciły co najmniej jedną składkę chorobową przed porodem. Na wysokość zasiłku macierzyńskiego dla przedsiębiorcy wpływa kwota miesięcznego przychodu, od którego opłaca się ubezpieczenie chorobowe. Pomniejsza się tę kwotę o 13,71% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe. Bierze się tu pod uwagę przychód za ostatni rok przed miesiącem powstania uprawnień do pobierania zasiłków macierzyńskich.
