Czas pracy można rozliczać na wiele różnych sposobów. Czasem tym zwykle nazywa się okres, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy niezależnie od tego, czy znajduje się on w miejscu pracy, czy w innym miejscu, w którym szef nakazuje mu być w trakcie realizacji zleconych obowiązków służbowych. Pracownik ma obowiązek stawić się do pracy w tym miejscu i pozostawać tam do określonej godziny (lub później, jeśli pracuje w godzinach nadliczbowych). Nie wlicza się do tego czasu natomiast czasu potrzebnego na dojazd do pracy oraz przyjazd z niej. Jest to istotny czynnik, ponieważ wpływa on na wysokość wynagrodzenia. Dlatego warto zastanowić się, w jaki sposób wylicza się czas pracy w określonych sytuacjach.
Zasady obliczania czasu pracy
Przy obliczaniu czasu pracy przyjmuje się, że doba trwa 24 godziny, począwszy od godziny rozpoczęcia pracy przez daną osobę. Tydzień natomiast trwa siedem kolejnych dni kalendarzowych, zaczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Przyjęte normy rozliczeniowe zazwyczaj wskazują, że tydzień pracy ma pięć dni, a pracownik standardowo pracuje przez 8 godzin na dobę (co daje nam średnio 40 godzin na każdy tydzień pracy).
Wymiarem czasu pracy jest liczba godzin i dni do przepracowania w przyjętym okresie rozliczeniowym. Warto zaznaczyć, że za okres rozliczeniowy uważa się określony przez pracodawcę przedział czasu, w którym dokonuje się rozliczenia czasu pracy. Zwykle stosuje się jednomiesięczne okresy rozliczeniowe, ale część pracodawców dokonuje rozliczeń w innych odstępach czasu, np. tygodniowych albo trzymiesięcznych.
Wymiar czasu pracy oblicza się poprzez pomnożenie 40 godzin przez liczbę tygodni w danym okresie rozliczeniowym. Następnie do otrzymanej w ten sposób liczby dodaje się wynik mnożenia 8 godzin przez liczbę dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego przypadających w dni robocze od poniedziałku do piątku.
Nieobecność pracownika w pracy a wymiar czasu pracy
Jeśli pracownik z różnych powodów nie był obecny w pracy, a jego absencja została usprawiedliwiona np. chorobą albo sprawami rodzinnymi, w takim przypadku wymiar czasu pracy obniża się o liczbę godzin, które pracownik powinien był przepracować w danym okresie, w którym nie było go w pracy. Jeśli dana osoba jest zatrudniona w niepełnym wymiarze pracy czas pracy oblicza się tak samo jak dla pełnoetatowego pracownika, ale później obniża się go proporcjonalnie do przyjętego wymiaru czasu pracy danej osoby.
Czas pracy a dni ustawowo wolne od pracy
Niekiedy w ciągu normalnego tygodnia pracy wypadają święta, które są dniami ustawowo wolnymi od pracy. W takim przypadku wymiar czasu pracy zostaje automatycznie obniżony o 8 godzin pracy (za każde takie święto). Jedyny wyjątek stanowią te święta, które przypadają w niedzielę. Wśród świąt wolnych od pracy wymienia się: Nowy Rok, Trzech Króli, pierwszy i drugi dzień Wielkanocy, święto Pracy, święto narodowe 3 maja, Zielone Świątki, Boże Ciało, Wniebowzięcie NMP, Wszystkich Świętych, święto Niepodległości, oraz I i II dzień świąt Bożego Narodzenia.
Praca w nocy
Zgodnie z obowiązującymi zasadami niektóre zawody wymagają wykonywania pracy w godzinach nocnych. W takim przypadku czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeśli wykonywana praca wiąże się z ogromnym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym albo też jest szczególnie niebezpieczna dla zdrowia i życia ludzkiego.
Wspomniane ograniczenia nie dotyczą jedynie pracowników, którzy pełnią stanowiska kierownicze, zarządzając zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Z tych zasad wyłączeni są również pracownicy, którzy prowadzą akcje ratownicze w celu ochrony zdrowia i życia ludzkiego, a także ochrony mienia lub środowiska naturalnego oraz usuwania awarii.
Co istotne, za pracownika nocnego uważa się osobę, która pracuje w porze nocnej przez co najmniej 3 godziny albo co najmniej ¼ czasu pracy przypada na porę nocną. Warto pamiętać o tym, że z możliwości pracy w nocy wyłączone są osoby młodociane, a także pracownice w ciąży. Jeśli dana osoba opiekuje się dzieckiem do 4 roku życia, może być zatrudniony w nocy, ale pod warunkiem, że sam o to poprosi lub wyrazi zgodę na ten stan rzeczy.
Odpoczynek od pracy w ciągu tygodnia
Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego pomiędzy jednym dniem pracy a drugim. Pomiędzy poszczególnymi tygodniami pracy powinno natomiast upłynąć co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku (w przypadku młodocianych czas ten ustalono na 48 godzin).
Czas ten może zostać skrócony do 24 godzin w przypadku pracowników zarządzających danym zakładem pracy w imieniu pracodawcy, a także konieczności prowadzenia akcji ratowniczej po to, aby ochronić życie lub zdrowie ludzkie, mienie bądź środowisko naturalne albo usunąć awarię. Tak samo jeśli pracownik w jednym tygodniu pracuje np. na popołudniową zmianę, a w kolejnym na poranną, jego odpoczynek może być odpowiednio krótszy. Pracownikom przysługuje także prawo do 15 minut przerwy wliczanej do czasu pracy w ciągu całej zmiany.
Źródła:
- http://www.czas-pracy.pl/artykul,1799,19136,wymiar-czasu-pracy-dla-pelnoetatowcow-w-2021-r.html (dostęp z dnia 12.09.2021 r.)
- https://kadry.infor.pl/kadry/indywidualne_prawo_pracy/czas_pracy/715403,Ustalenie-wymiaru-czasu-pracy-w-ramach-okresu-rozliczeniowego.html (dostęp z dnia 15.09.2021 r.)
