Wiele osób niesłusznie myli sobie zaliczkę z zadatkiem, wychodząc z założenia, że oba pojęcia znaczą dokładnie to samo. Trzeba mieć jednak świadomość, że są to dwie zupełnie odrębne od siebie instytucje prawne, uregulowane na podstawie osobnych przepisów. Choć oba terminy stosuje się wobec kwot wpłacanych na poczet dostarczonego w późniejszym czasie towaru lub zrealizowanej usługi, terminów tych nie można stosować zamiennie. Najważniejszą różnicą pomiędzy tymi instytucjami jest kwestia bezzwrotności. Zaliczka w razie niewykonania usługi podlega zwrotowi, natomiast zadatek pozostaje na koncie beneficjenta, niezależnie od zaistniałych okoliczności. Dowiedz się, jakie są inne różnice między zadatkiem a zaliczką.
Czym jest zadatek?
Pod pojęciem zadatku rozumie się sumę pieniężną albo rzecz, którą jedna osoba przekazuje drugiej przy zawieraniu obustronnej umowy. Osoba, która wręcza zadatek (czyli kupujący lub zamawiający usługę) traci bezpowrotnie zadatek, jeśli nie dojdzie do podpisania właściwej umowy, zwanej też umową przyrzeczoną. Jeśli jednak brak zawarcia umowy wynika z winy sprzedającego, kupującemu przysługuje prawo do otrzymania zadatku w podwojonej kwocie. To oznacza, że na jego konto trafia zarówno wpłacony wcześniej zadatek, jak i dodatkowa suma stanowiąca jego równowartość.
Zadatek można postrzegać jako swego rodzaju odszkodowanie za sytuację niezrealizowania umowy przyrzeczonej. Jeśli doszło do wykonania warunków umowy zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia strony, która przekazała go sprzedawcy towaru lub wykonawcy usługi. W zależności od zawartego między stronami porozumienia zadatek może pełnić rolę odstępnego albo zabezpieczać należne wierzycielowi świadczenie, jeśli nie dojdzie do spełnienia warunków umowy. Zadatek należy zatem traktować jako swego rodzaju zadośćuczynienie dla poszkodowanego za niewykonanie zobowiązania, do którego zobligowała się druga strona. Wysokość zadatku zwykle nie przekracza 20% pełnej kwoty, na którą opiewa zlecenie.
Czym jest zaliczka?
Zaliczka podobnie jak zadatek stanowi świadczenie na poczet realizacji przyszłych zobowiązań, wynikających z obustronnie zawieranych umów. Jednak w tym przypadku nie można jej traktować jako formę zabezpieczenia realizacji kontraktu. W swej zasadniczej istocie stanowi ona bowiem jedynie część kwoty, którą kupujący będzie musiał uiścić wraz z dostarczeniem mu określonego towaru lub realizacją usługi. Wręczenie zaliczki przez kupującego oznacza, że w przypadku rozwiązania współpracy przed wykonaniem zadania, strona otrzymująca to świadczenie zobowiązana jest do jego zwrotu. Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron prowadzi do sytuacji, gdy występuje konieczność wzajemnego zwrócenia sobie świadczeń, które już zostały opłacone w ramach tzw. umowy przedwstępnej. To oznacza, że do zaliczki nie odnoszą się żadne zasady związane z przepadkiem zadatku albo zobowiązaniem do jego zwrotu w podwójnej wysokości, jeśli sprzedający nie był w stanie wywiązać się z zawartej umowy.
Zadatek i zaliczka – różnice
Rozpatrując kwestie różnic zachodzących pomiędzy zadatkiem i zaliczką trzeba mieć świadomość, że odnoszą się one do trzech odmiennych sytuacji. I tak jeśli usługa nie zostanie zrealizowana z winy klienta zaliczka podlega zwrotowi, zadatek natomiast przepada na rzecz usługodawcy. Jeśli do realizacji postanowień umowy nie dojdzie na skutek zaniedbań po stronie sprzedającego, w takim przypadku zaliczka zostaje zwrócona w całości kupującemu. Zwrotowi podlega także zadatek, z tym że musi on być wówczas podwójnej wysokości.
Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron lub w wyniku niezależnych od nich przyczyn skutkuje natomiast w obu przypadkach zwrotem pobranych świadczeń w tej samej wysokości, w której zostały one uprzednio wpłacone. Jeśli wykonawca usługi zobowiązany jest do zwrócenia zaliczki, może odliczyć od niej koszty związane z realizacją postanowień umowy.
Zadatek nie daje natomiast takich praw kontrahentowi. Zaliczka ma na celu zarezerwowanie pewnego towaru lub usługi przez klienta. Nie zabezpiecza jednak w żaden sposób finalizacji transakcji. Dzieje się tak z uwagi na możliwość wycofania się którejkolwiek ze stron z umowy bez konieczności liczenia się z jakimikolwiek konsekwencjami prawnymi takiego postępowania. Zabezpieczeniu realizacji postanowień umowy służy natomiast zadatek. W przypadku bowiem, gdy jedna strona nie wywiąże się z umowy, druga może od niej odstąpić albo zachowując zadatek, albo korzystając ze swojego prawa do otrzymania jego dwukrotnej kwoty.
Zadatek i zaliczka w prawie podatkowym
Co do zasady, obie formy świadczeń nie powodują powstania obowiązku podatkowego, jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób fizycznych. Inaczej jest z VAT. Otrzymanie kwoty zaliczki lub podatku skutkuje bowiem koniecznością wystawienia faktury VAT na otrzymaną sumę pieniędzy. Zaliczkę traktuje się jako kwotę brutto, a odliczenie od niej podatku następuje przy wykorzystaniu metody „w stu”. Po uzyskaniu całości zapłaty od kwoty zlecenia odlicza się wcześniej wpłacone zobowiązania.
Źródła:
1. https://www.infor.pl/prawo/umowy/postanowienia-ogolne/697039,Zadatek-czy-zaliczka-co-przepada.html (dostęp z dnia 16.10.2020 r.)
2. https://www.infor.pl/prawo/prawa-konsumenta/konsument-uslugi/685484,Roznice-miedzy-zaliczka-a-zadatkiem.html (dostęp z dnia 14.10.2020 r.)
3. https://www.russellbedford.pl/aktualnosci/instrukcje-czynnosci-poradniki/item/1686-zadatek-to-nie-to-samo-zaliczka-warto-znac-roznice.html (dostęp z dnia 19.10.2020 r.)
