Aktualnie obowiązujący kodeks pracy wskazuje jednoznacznie, że każdy pracownik zatrudniony na etacie ma prawo do korzystania z różnych urlopów w ciągu roku. Niewykorzystanie urlopu wypoczynkowego w przeciągu 12 miesięcy nie powoduje pozbawienia danej osoby prawa do wolnego. Trzeba jednak pamiętać o konieczności wykorzystania przysługującego urlopu w ściśle określonym czasie. Warto dowiedzieć się najważniejszych informacji o zaległych urlopach pracowniczych, aby w razie potrzeby móc je wykorzystać w wyznaczonym terminie, bez ryzyka ich przepadnięcia.
Prawo do urlopu wypoczynkowego – komu przysługuje?
Z różnego rodzaju urlopów mogą korzystać osoby, które są zatrudnione w oparciu o umowę o pracę w pełnym bądź niepełnym wymiarze. W czasie wypoczynku od pracy zawodowej pobierają pensję w wysokości swoich normalnych miesięcznych poborów. Pracodawca jest zobowiązany do umożliwienia każdemu pracownikowi skorzystania z urlopu wypoczynkowego. Nie dotyczy to jednak osób zatrudnionych w oparciu o umowę-zlecenie lub umowę o dzieło. Dzieje się tak z uwagi na fakt ich podlegania pod przepisy Kodeksu cywilnego, który nie gwarantuje pracownikom aż tak uprzywilejowanej pozycji, jak ma to miejsce w przypadku etatowych pracowników. Zleceniobiorcy czasem korzystają jednak z dni wolnych przyznanych im przez pracodawcę. Zasady udzielania tego rodzaju urlopów nie wynikają jednak z przepisów Kodeksu pracy, ale z indywidualnych ustaleń pomiędzy współpracującymi ze sobą stronami.
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Ilość dni urlopu wypoczynkowego zależy przede wszystkim od stażu pracy liczonego całościowo, niezależnie od tego, czy pracownik był zatrudniony w jednym miejscu, czy też w kilku firmach. Datą graniczną jest tutaj 10 lat. Osobom ze stażem pracy poniżej 10 lat przysługuje prawo do 20 dni urlopu, a w przypadku osób z wyższym stażem pracy wymiar urlopu zwiększa się o dodatkowe 6 dni. Pracownik może korzystać z urlopu w całości lub w części. Wymaga się jednak, aby raz na rok odpoczywał przez 10 dni roboczych z rzędu w ciągu roku. Wymiar przysługującego urlopu liczy się proporcjonalnie do etatu.
Zasady przyznawania urlopu
Urlop wypoczynkowy przyznaje się na wniosek pracownika złożony w formie tradycyjnego pisma lub formularza elektronicznego. O przyznaniu urlopu decyduje pracodawca, który może jednak w pewnych sytuacjach nie wyrazić zgody na absencję pracownika w określonym terminie. W razie konieczności może też odwołać pracownika z urlopu. Przełożony musi mieć jednak uzasadniony powód swojej decyzji, w przeciwnym wypadku bowiem podwładny może zawiadomić inspekcję lub skierować sprawę do sądu pracy.
Zaległy urlop – czy przepada?
Nie zawsze pracownik ma możliwość wykorzystania całości lub części urlopu w przeciągu roku. Na szczęście, w takiej sytuacji prawo przewiduje możliwość przedłużenia czasu na wykorzystanie wszystkich zaległych dni urlopu w terminie do 30 września kolejnego roku następującego bezpośrednio po roku, w którym pracownikowi przysługiwał dany urlop. Zgodnie z obowiązującym prawem urlopów trzeba udzielać zgodnie z planem urlopów obowiązującym w danej firmie. Pracownicy nie muszą zatem martwić się, że przysługujący im urlop przepadnie.
Zaległy urlop – rekompensata
Niewykorzystany urlop wypoczynkowy można zamienić na ekwiwalent pieniężny w określonej wysokości. Warto jednak pamiętać o tym, że nie każdy pracownik może skorzystać z tego rozwiązania. Prawo do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy pracownik otrzymuje w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę łączącej go z danym zakładem.
Jeśli jednak firma planuje dalsze zatrudnianie pracownika w oparciu o inną umowę, wówczas nie ma konieczności wypłacania mu ekwiwalentu, a niewykorzystane dni urlopu przechodzą na czas obowiązywania kolejnej umowy. W przypadku, gdy pracownik definitywnie opuszcza daną firmę, trzeba wypłacić mu pieniądze za niewykorzystany czas urlopu.
Wysokość ekwiwalentu pieniężnego
Kwota przysługująca pracownikowi w ramach wynagrodzenia za zaległy urlop wypoczynkowy nie jest stała i zależy od wielu różnych czynników. Jej wyliczaniem zajmuje się dział kadrowo-księgowy firmy. Bierze się przy tym pod uwagę zarówno stałe, jak i zmienne składniki pensji pracowniczej w postaci nagród, premii pieniężnych, dodatków za nadgodziny lub pracę w porze nocnej. Zwraca się też uwagę na tzw. współczynnik urlopowy.
Zaległe urlopy wypoczynkowe po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim
Trzeba mieć świadomość, że fakt przebywania pracownika bądź pracownicy na urlopie rodzicielskim/macierzyńskim nie wpływa na długość przysługującego urlopu wypoczynkowego. Podwładny/a może zatem bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego rozpocząć urlop wypoczynkowy w przysługującym danej osobie wymiarze.
O przyznaniu takiego urlopu nie można jednak zdecydować samodzielnie. Trzeba złożyć stosowny wniosek u pracodawcy i czekać na rozpatrzenie decyzji przez niego. W tym przypadku postępuje się zatem dokładnie tak samo, jak w innych okolicznościach dotyczących starania się o urlop wypoczynkowy przez pracowników różnych szczebli.
Źródła:
1. https://www.pip.gov.pl/pl/porady-prawne/urlopy/16059,jakie-sa-zasady-wykorzystywania-przez-pracownikow-zaleglego-urlopu-wypoczynkowego-.html (dostęp z dnia 25.01.2021 r.)
2. https://kadry.infor.pl/urlopy/wypoczynkowy/4597513,Zalegly-urlop-wypoczynkowy-2020.html (dostęp z dnia 29.01.2021 r.)
